Marto, Karen Paalman

50 jaar ISDS

Een mondiaal machtsmiddel voor multinationals gecreëerd en groot gemaakt door Nederland

Publicatie

Roos van Os

Roeline Knottnerus

Bart-Jaap Verbeek

Fiona Dragstra

Freek Bersch

13 januari 2018

Precies vijftig jaar geleden was Nederland de grondlegger van ISDS – het systeem waarmee bedrijven staten kunnen aanklagen buiten nationale rechters om. Nederland pastte ISDS in 1968 voor het eerst toe in een investeringsverdrag met Indonesië. Vele landen volgden het Nederlandse voorbeeld. Inmiddels zijn er wereldwijd meer dan drieduizend verdragen met ISDS.

Bescherming

ISDS is vaak een onderdeel van een zogenaamd Bilateraal Investeringsverdrag (BIT); een verdrag tussen twee landen, waarin de bescherming van buitenlandse investeerders wordt geregeld. In een BIT worden alleen de rechten van de buitenlandse investeerder opgesomd – er staat niets bindend in over plichten en verantwoordelijkheden van die investeerder.

Politiek machtsmiddel

Met investeringsverdragen en ISDS-clausules hebben internationale bedrijven een belangrijk politiek machtsmiddel in handen. Een overheid kan een (ISDS-)claim aan z’n broek krijgen wanneer multinationals denken dat overheidsbeslissingen en nieuwe wetgeving hun investeringen kunnen bedreigen, waardoor ze minder winst zouden kunnen maken. Ook als het gaat om regelgeving die burgers beschermt, zoals vakbondsrechten en voedselveiligheidsnormen, of om maatregelen die het klimaat en het milieu moeten beschermen.

Dreigende werking

Door de dreigende werking die van ISDS uitgaat, zorgt deze clausule ervoor dat sociaal en milieubeleid wordt tegengehouden of afgezwakt. Landen zijn vaak niet opgewassen tegen de juridische spierballentaal van multinationals.

In dit rapport van Both ENDS, Milieudefensie, TNI en SOMO, wordt geanalyseerd welke schade ISDS de afgelopen vijftig jaar heeft aangericht. Verder laat het rapport zien welke alternatieven er zijn en hoe investeringsverdragen ook milieu- en mensenrechten kunnen beschermen.

Het rapport wordt gepresenteerd aan de vooravond van de herziening van de Nederlandse BITs. In totaal heeft Nederland negentig investeringsverdragen.