Klopt juist wel: gebrek aan democratie bij EU-VS-verdrag

SOMO-onderzoeker Myriam Vander Stichele schreef een opiniestuk in het NRC Handelsblad van 23 december j.l. over de gevaren van het gebrek aan democratie en transparantie tijdens de onderhandelingen van het EU-VS-verdrag.

Opiniestuk:

Gebrek aan transparantie en democratie bij handels- en investeringsverdragen is zowel een nationaal als Europees probleem. Veel staat op het spel: wat en hoe consumenten kunnen kopen, welk bedrijf winst of verlies maakt, welke werkgelegenheid er blijft, op welke manier investeerders miljoenenclaims kunnen indienen tegen overheidsmaatregelen.

De huidige onderhandelingen tussen de EU en VS gaan veel verder dan handel en investeringen en grijpen in op onze wet- en regelgeving. Maar de wetgevers in het Nederlandse en Europese parlement worden voor en tijdens de onderhandelingen buitenspel gezet: ze kunnen niet beslissen of er over dit verdrag onderhandeld wordt en hoe, ze worden geïnformeerd maar onderhandelaars hoeven niet te luisteren – een democratisch tekort in het EU Verdrag van Lissabon. Parlementsleden kunnen slechts na alle onderhandelingen een ja of nee uitspreken tegen een finale tekst – en daarbij worden ze ook nog vaak onder druk gezet, of keuren zelf het verdrag zonder debat goed.

Het zogenaamde EU-VS partnerschap (TTIP) gaat regelgeving disciplineren zodat het geen handelsbarrière vormt, zoals de Europese Commissie het zelf uitdrukte. De winst zou voor 80 procent komen uit veranderingen en harmonisering in regelgeving. De Commissie stelt onder andere voor dat de EU en VS eerst onderling overleggen alvorens een voorstel voor financiële wetgeving naar het Europese parlement gaat, en dat de VS en EU samen internationale standaarden ontwikkelen. Dit voorstel waarborgt de invloed van de financiële lobby wat resulteert in zwakke financiële regelgeving, zoals voor en na de financiële crisis blijkt. Hoe is het mogelijk dat de EU zo’n voorstel doet zonder openbaar parlementair debat?

De VS onderhandelaars meldden al van welke EU gezondheids- en veiligheidsstandaarden ze af willen. Traditionele argumenten voor geheimhouding kunnen niet gelden voor het verregaande EU-VS verdrag. Een ordentelijke uitwisseling van argumenten over de vele belangrijke onderwerpen vindt echter niet plaats. De Europese Commissie heeft met de lidstaten een enorme mediacampagne opgezet om haar opinie op te dringen. Dit gebeurt niet altijd op een evenwichtige en juiste manier, zoals blijkt uit een vergelijking met de zeldzame uitgelekte onderhandelingsteksten. Ook het publieke belang is niet gewaarborgd. Niet iedereen heeft gelijke toegang tot informatie en inspraak. Niet iedereen heeft de middelen om in de Europese lobbymachine mee te werken. Zowel op nationaal als op EU niveau wordt nauw samengewerkt met het bedrijfsleven.

De New York Times meldde hoe de Europese onderhandelaars verregaande eisen van het bedrijfsleven grotendeels hebben overgenomen. De grote bedrijven zitten als het ware gewoon aan tafel. Het belang van maatschappelijk en publiek debat blijkt uit het feit dat de handelscommissaris, na jaren ontkenning, nu op zijn minst bereid is het klachtrecht voor investeerders in te perken ter bescherming van het publieke belang. In verschillende kwaliteitskranten en parlementen in de EU en de VS worden nu controversiële elementen van het verdrag en de onderhandelingswijze besproken. De Nederlandse burger heeft er alle belang bij dat dit ook in Nederland gebeurt: alle aspecten van dit verdrag moeten ter discussie staan om een democratische afweging van het publieke belang mogelijk te maken.