De rol van Nederland binnen belastingontwijking

Multinationals doen er vaak alles aan om zo weinig mogelijk belasting te betalen. Ieder jaar lopen ontwikkelingslanden miljarden aan belastinginkomsten mis onder andere door voordelige belastingroutes die via Nederland lopen. De VN doet op dit moment onderzoek naar de impact van fiscale systemen op mensenrechten, in het bijzonder de rechten van mensen in arme landen. In tijden van crisis en bezuinigingen wordt de roep voor actie tegen belastingontwijking steeds luider. Wat is er de afgelopen tijd gebeurd? En wat staat er nog te gebeuren?

Op 21 januari j.l. debatteerde de Eerste Kamer over de rol van Nederland in internationale belastingontwijking. Verschillende partijen waren terecht kritisch over de aanpak van de overheid. De SP is er niet van overtuigd dat Nederland liever deel van de oplossing wil zijn in plaats van het probleem. De overheid pakt de problematiek volgens hen onvoldoende aan. De PvdA vroeg geheel terecht of de staatssecretaris de eisen die aan brievenbusfirma’s worden gesteld niet zou moeten verzwaren: de voorgenomen maatregelen om ervoor de zorgen dat deze firma’s daadwerkelijk economische activiteit ontplooien op Nederlandse bodem zouden wel eens een wassen neus kunnen blijken.

Oneerlijke effecten van belastingverdragen

GroenLinks besteedde voornamelijk aandacht aan de oneerlijke effecten van belastingverdragen, een onderwerp waar SOMO in 2013 veel onderzoek naar heeft gedaan. Ze gaven daarbij aan dat het noodzakelijk is de impact van belastingverdragen te meten. Ondanks dat verdragen op vrijwillige basis worden afgesloten, heeft Nederland toch “een verantwoordelijkheid waar het gaat om de vraag of andere landen hun beslissingen goed geïnformeerd en weloverwogen nemen — wederkerigheid is immers nog geen gelijkwaardigheid,” aldus Margreet de Boer tijdens het debat.

De motie die Groen Links indiende(opens in new window) waarin de regering werd verzocht voorstellen te doen hoe bij de totstandkoming van belastingverdragen de belangen van burgers van ontwikkelingslanden en de handhaving van internationale mensenrechtenstandaarden beter gewaarborgd worden en de Kamer hierover te informeren, werd aangehouden.

SOMO meent dat het van groot belang is dat stakeholders met verschillende belangen allen gehoord worden tijdens het onderhandelingsproces van een verdrag door middel van een formele en transparante consultatie. Het is hierbij belangrijk dat ook stakeholders in het land van de verdragspartner betrokken worden.

De impact op ontwikkelingslanden

Met name voor ontwikkelingslanden, waar een toename van belastinginkomsten een groot verschil kan maken voor het beschikbare overheidsbudget, is het van belang dat belastingverdragen niet leiden tot het schaden van de belastinggrondslag. Overheden hebben belastinginkomsten nodig om mensenrechten te waarborgen, zoals het recht op onderwijs of zorg. Ook op internationaal niveau wordt de mensenrechtenimpact van fiscale systemen geproblematiseerd en onderzocht. De Verenigde Naties schrijft hier op dit moment een rapport over dat in juni van dit jaar gepresenteerd zal worden door de Speciale Rapporteur voor extreme armoede en mensenrechten, Magdalena Sepúlveda Carmona. SOMO gaf op basis van haar onderzoek en expertise input tijdens de consultatieronde(opens in new window) die de VN organiseerde. SOMO wijst erop dat de Nederlandse overheid haar verantwoordelijkheid moet nemen wat betreft de impact van haar belastingbeleid op andere landen. Strengere regels, betere monitoring en meer transparantie zijn daarom cruciaal.

Anti-misbruikmaatregel

Het debat rondom belastingontwijking is dus in volle gang. Zo heeft de Europese Commissie een voorstel gedaan dat alle lidstaten dezelfde algemene anti-misbruikmaatregel opnemen in hun nationale wetgeving. De Nederlandse overheid kan zich niet vinden in dit voorstel. Het zou afbreuk doen aan de Nederlandse aanpak van belastingontwijking. Tegelijkertijd is het officiële standpunt van de overheid dat belastingontwijking juist een internationale aanpak vergt. Het lijkt er dus op dat ze zichzelf tegenspreekt. Verder is de OESO druk bezig met haar actieplan om ‘Base Erosion and Profit Shifting’(opens in new window) tegen te gaan. De OESO leden werken binnen dit project aan gezamenlijke maatregelen tegen internationale belastingontwijking. In september worden de eerste uitgewerkte plannen en compromissen gepresenteerd.

Tegen die tijd wordt ook het onderzoek naar effecten van Nederlands’ belastingbeleid van de Algemene Rekenkamer verwacht. Volg @SOMO(opens in new window) en onze onderzoekers @mvanderstichele(opens in new window) , @IndraRomgens(opens in new window) , @RensvanTilburg(opens in new window) en @fernandezamster(opens in new window) op Twitter om op de hoogte te blijven wat er op deze belastingthema’s gebeurt.