Het plein van de toekomst – allesomvattende duurzaamheid

Natuursteen, beton, staal en hout. Het zijn materialen die op allerlei wijzen wel of niet duurzaam kunnen zijn, maar wat houdt duurzaamheid precies in? De herkomst van het materiaal, de werkomstandigheden en de milieu-impact van het vervoer zijn aan de orde van de dag. Hierover ging de bijeenkomst ‘Het Plein van de Toekomst’ afgelopen maandag 9 december in Pakhuis de Zwijger.

De zaal was gevuld met gemeentelijke inkopers, politici, architecten en consultants. De eerste associaties die naar boven komen bij ‘duurzaam’ zijn de levensduur en onderhoudsvriendelijkheid, recycling en hergebruik, wateropvang in boomkratten, kindvriendelijkheid, etc. De deelnemers zijn betrokken, maar waarschuwen voor doorslaan. Dan krijg je ‘zuurzaamheid’; met alle goede bedoelingen kom je misschien wel uit op een zandbak.

Nevin Özütok, wethouder in Amsterdam-Oost, maakte het publiek warm aan de hand van haar praktijkervaringen met de ontwikkeling van het duurzame Beukenplein. Aan de hand van de prezi waarin alle geleerde lessen van het duurzame pleinen project in kaart zijn gebracht en de presentatie van Liesbeth Unger, coördinator van het Duurzame Pleinen project(opens in new window) , werden concrete handvatten aangeleverd om duurzaamheid mee te nemen in zowel de initiatieffase, conceptfase en ontwikkelfase van de (her)inrichting van een plein. Vervolgens zoomde de bijeenkomst in op natuursteen en belichtten Toon Huijps (voorzitter van het Responsible Stone Program) en Leonie Blokhuis (advocacy officer bij Stop Kinderarbeid) vanuit hun specifieke expertise de uitdagingen die zij tegenkomen bij het verduurzamen van de productieketen. De bijeenkomst werd afgesloten door Dirk de Jager, wethouder van Amsterdam-West, hij bevestigde het belang van duurzaam inkopen en uitte nogmaals de noodzaak om sociale aspecten in de keten van materialen in acht te nemen.

Lokale duurzaamheid

Het belang om bewoners al tijdens het ontwerpproces te betrekken, werd meerdere malen benadrukt. Op deze manier wordt er niet alleen over de duurzaamheid van de materialen nagedacht, maar wordt ook de duurzaamheid van het gebruik in acht genomen. Bij de inrichting van het Beukenplein in Amsterdam konden bewoners bijvoorbeeld stemmen of het Beukenplein een verkeersplein moest blijven of dat het een verblijfsplein moest worden. Bovendien konden ze op een forum − tijdens de verschillende fases van het ontwerpproces − hun ideeën voor de nieuwe inrichting delen. Als we het hebben over werkgelegenheid spelen natuurlijk ook de ondernemers in de directe omgeving een rol en is het belangrijk dat hun omzet niet daalt door de herinrichting van het plein. Het begrip van duurzaamheid op lokaal, regionaal, nationaal en internationaal niveau breidde zich tijdens de bijeenkomst langzaam uit.

Inzoomen op natuursteen

Toon Huijps en Leonie Blokhuis konden ons niet garanderen dat de productieketen van natuursteen tot aan de fabriek duurzaam is. In steengroeves in China en India komt veel kinderarbeid en dwangarbeid voor, waarmee internationale arbeidsnormen geschonden worden. Is het dan beter om het natuursteen uit landen als Spanje te halen, zodat we hier meer controle over hebben? De voor- en nadelen werden afgewogen. Zo heeft het natuursteen uit landen als Spanje en Noorwegen een langere levensduur, maar ligt de prijs drie keer zo hoog. Daarentegen is de milieu-impact van het vervoer van de materialen uit China vele malen groter. Toch zou het ongewenst zijn als men zich terugtrekt uit deze landen, door namelijk voor Chinees of Indiaas steen te kiezen en daarbij constant aandacht te vragen voor duurzaamheid worden bedrijven gevraagd de herkomst van hun producten en grondstoffen in kaart te brengen en prioriteit te geven aan de verbetering van arbeidsomstandigheden ter plaatse.

Op een participatieve manier werd er tijdens de bijeenkomst gebrainstormd over Het Plein van de Toekomst. Een plein dat lang meegaat, dat zijn sociale aspect juist uitvoert, dat groen is en waarbij gekozen is voor kwalitatief goede, milieu- en arbeidsvriendelijke materialen. Duurzaamheid dichtbij en ver weg. De ogen van menig deelnemer werden geopend voor de noodzaak om voortaan beter op de arbeidsomstandigheden in de keten te letten. Het woord zuurzaamheid viel niet meer, maar het blijft een uitdaging om alle menselijke, ecologische en economische aspecten, zowel binnen als buiten Nederland, tegen elkaar af te wegen.