Regulering financiële sector verloopt moeizaam

De financiële crisis in Europa is onlosmakelijk verbonden met de hervormingen van de bancaire sector. SOMO maakt zich onder meer sterk voor hogere financiële buffers voor banken en voor maatregelen tegen voedselspeculatie door financiële handelaren. Publicaties over internationale en Nederlandse spelers op de termijnmarkten voor grondstoffen en over de ‘riolen’ van de financiële wereld (‘shadow banking’) staan op stapel. “Het is zorgelijk dat regelgevers en toezichthouders nog steeds de oren laten hangen naar de financiële sector”, zegt senior onderzoeker Myriam Vander Stichele van SOMO.

"Spanje, Ierland en ook Nederland hadden voor de crisis hun budgetten redelijk op orde. Maar omdat ze de grote banken zijn gaan redden, zijn ze zelf in de problemen gekomen en in een vicieuze cirkel beland", stelt Vander Stichele. "Als serieus en snel was begonnen met sterkere regulering van de financiële sector, was de Eurocrisis niet zo groot geweest."

Verzet tegen bankhervormingen

De Europese Unie bereidt momenteel wetgeving voor die strengere kapitaalseisen aan banken stelt. Vander Stichele: “Het gaat erom dat banken in moeilijke tijden tegenvallers kunnen opvangen en niet met geld van de belastingbetaler hoeven te worden gered. De bankenlobby heeft zich hiertegen met succes verzet zodat daar op korte termijn weinig van terecht komt.”

Andere discussies over bankhervormingen gaan onder meer over Too-big-to-fail-banken en shadow banking. “Banken die te groot blijven, weten dat ze door de overheid worden gered als het erop aankomt. Daardoor worden ze als meer kredietwaardig beoordeeld en kunnen ze weer goedkoper lenen, hebben ze een kostenvoordeel. In feite worden ze gesubsidieerd door de overheid. Wij onderzoeken momenteel wat dit in Nederland betekent voor de financiële sector.” Shadow banking betreft financiële praktijken die regelgeving en belastingen proberen te omzeilen. Vander Stichele: “We onderzoeken momenteel waarom in Nederland zo veel geld circuleert dat niet aan financiële regelgeving onderhevig is. Bijvoorbeeld leningen door hedgefondsen. Hedgefondsen zijn geen officiële kredietinstellingen!”

Voedselspeculatie inperken

Vander Stichele pleit er ook voor dat banken zich beter moeten beschermen tegen risico’s als ze actief zijn op termijnmarkten voor grondstoffen. Bovendien moeten de transacties duurder worden om financiële speculatie af te remmen. SOMO strijdt al langer voor Europese regels tegen voedselspeculatie. Er ligt nu een voorstel voor hervorming van de bestaande Richtlijn inzake regelgeving voor markten in financiële instrumenten (Markets in Financial Instruments Directive – MiFID II), die ook de termijnmarkten voor grondstoffen reguleert. Samen met andere organisaties wil SOMO dat de nieuwe wet voorziet in een beperking van het aantal en de omvang van termijncontracten per financiële handelaar.

Deze zogenaamde ‘positielimieten’ moeten eraan bijdragen dat de impact minder groot wordt van de financiële speculanten op termijnmarkten die de internationale voedselprijzen bepalen, zoals van graan of soja. “De Duitse rapporteur en Europees parlementariër Ferber kwam met wijzigingsvoorstellen die in die richting gingen, maar lijkt te zijn teruggefloten door een land- en partijgenoot en door de financiële lobby. De Raad van Ministers, die ook hierover moet beslissen, maakt zich wel sterk voor een normering van die positielimieten, maar de marktpartijen drukken allerlei uitzonderingen door. Zoals de voorstellen er nu voorliggen, scheppen de maatregelen te weinig duidelijkheid, ook voor de beurspartijen. Maar de besprekingen en de eindstemming komen pas in het najaar.”

Andere ngo’s ondersteunen met onderzoek

Vander Stichele is voortdurend “in gevecht tegen de financiële lobby die het Europese parlement beïnvloedt”, en schrijft daarom analyses ter ondersteuning van campagnes en lobby’s van andere ngo’s die aan publieke bewustwording werken. Verder onderzoekt zij welke grote internationale spelers (zoals hedgefondsen) actief zijn op de derivatenmarkten voor grondstoffen. Die briefing verschijnt deze zomer en volgt op Food Markets in Dutch, waarin de rol van Nederlandse banken en pensioenfondsen in termijnmarkten voor landbouwproducten wordt belicht. Vander Stichele: “De regelgevers hebben het alsmaar over het beperken van risico’s. Eigenlijk moeten we aansturen op inkrimpen. Met beperking van die positielimieten voor financiële speculanten in grondstoffen doe je dat!"