‘Slaafvrije gsm’ nog ver weg

Die grondstoffen zijn afkomstig uit mijnen in Congo, waar onder mensonterende omstandigheden wordt gewerkt. Waar Max Havelaar de markt voor eerlijk tropisch fruit openbrak en televisiemaker Teun van de Keuken de slaafvrije Tony Chocolonely-chocolade presenteerde, doet Fairphone een duit in het zakje voor de mobiele telefonie. Ruim een jaar lang zoekt de groep techneuten en marketingmensen al naar een mogelijkheid om een ‘schone’ gsm te maken. Maar het gehoopte succes is nog ver weg. ‘Of die telefoon er ooit gaat komen? Ik weet het niet’, zegt Victor van der Veen van Fairphone. ‘We zijn in gesprek met grote partijen als overheden, fabrikanten en ook met KPN.’ brokje cobalt Onlangs trok een delegatie naar Congo op zoek naar slaafvrije cobalt. ‘We hebben een brokje gekocht. Om te laten zien dat het mogelijk is.’ Maar daarmee is nog geen gestage stroom van eerlijk geproduceerde mineralen gegarandeerd. Van der Veen: ‘We moeten eerst een hele keten opzetten: van mijnbouw tot transport en productie. Zover is het nog niet.’ Fairphone noemt het eigen initiatief ‘bewust naïef’: het produceren van een eerlijke telefoon is een enorme, bijna ondoenlijke klus. Desondanks doet telecomaanbieder KPN een duit in het zakje: het bedrijf belooft als eerste een stapel duurzame telefoontjes op te kopen, zodra ze beschikbaar zijn. Dagblad De Pers suggereerde dat KPN daarvoor eerst honderdduizend aanvragen binnen wil hebben, maar dat is volgens Stefan Simons van KPN niet het geval. ‘Als de toestellen klaar zijn, kopen we sowieso in.’ Over de hoeveelheid kan Simons nog niets zeggen. ‘Dat hangt af van de prijsstelling en de beoogde doelgroep. We laten er wel mee zien dat we geloven in het idee.’ Of er uiteindelijk ook echt een Fairphone in de KPN-folders zal staan? Simons weet het niet. ‘We hopen van wel. We wedden op meer paarden: ook in onze contacten met grote telefoonmakers als Apple, RIM en Nokia dringen we aan op eerlijke productiemethoden. Maar ook dat is relatief: KPN is op wereldschaal een piepkleine speler.’ menswaardig Uiteindelijk is de kans klein dat een groepje enthousiastelingen erin slaagt: een goed ontwerp op papier zetten, de goede grondstoffen bij elkaar krijgen en de juiste fabriek vinden waar het toestel op een menswaardige manier in elkaar kan worden gezet. Het is de vraag of het daarom gaat. ‘We willen vooral awareness creëren’, zegt Victor Van der Veen van Fairphone. ‘Als dat leidt tot de productie van een telefoon is dat mooi, maar niet noodzakelijk.’ De weg naar eerlijke elektronica is nog lang, zegt ook Leontien Aarnoudse van Somo, de instelling die onderzoek doet naar duurzaam gedrag van grote ondernemingen. ‘Er is een logische verklaring voor het succes van Max Havelaar en de stilstand in de elektronicawereld: een banaan is een banaan, die moet je telen en verschepen. Maar telefoons bestaan uit honderden onderdelen en tientallen grondstoffen vanuit de hele wereld.’ Dat is dan ook de reden dat samenwerking met partijen als Max Havelaar en UTZ Cerftified niet van de grond komen. ‘Het is gewoon te complex.’ Somo heeft bovendien zijn eigen ‘duurzame telefoonproject’: MakeITfair, gericht op de hele elektronicaketen. ‘Fairphone kijkt vooral naar de herkomst van de grondstoffen, maar wij willen ook aandacht voor de arbeidsomstandigheden en het ontwerp’, zegt Aarnoudse. Fabrieksarbeiders krijgen vaak een hongerloontje en telefoons worden vaak zo gemaakt dat als een onderdeel het begeeft, het hele toestel waardeloos wordt. En dat geldt ook voor computers en andere elektronica.’

Bron: Nederlandse Dagblad