Terwijl de systemen die de rechten van multinationale bedrijven beschermen en bevorderen robuust zijn, zijn de systemen die mensen in staat stellen om hun rechten op te eisen en te verdedigen tegen negatieve effecten van bedrijven vaak zwak. Ons doel is ervoor te zorgen dat bedrijven verantwoordelijk en wettelijk aansprakelijk kunnen worden gesteld voor negatieve effecten in de hele waardeketen.

We doen dit door:

• het bevorderen van bindende wetgeving en het selectief ondersteunen van krachtige soft law normen en kaders zoals aanbevelingen, richtlijnen en gedragscodes die de weg kunnen vrijmaken voor harde regels en wetten;
• nauw samenwerken met partners en bondgenoten om robuustere regelgeving of handhaving op nationaal en internationaal niveau te bevorderen;

• ons te richten op verschillende wereldwijde regelgevingsinitiatieven die zinvolle mogelijkheden bieden om invloed uit te oefenen;
• het ondersteunen van inspanningen om te zorgen voor sterke verplichte due dilligence op het gebied van mensenrechten en milieu op het niveau van Nederland en de Europese Unie;
• werken aan versterking en strategisch gebruik van de OESO-richtlijnen; en
• tactisch inzetten op een juridisch bindend VN-verdrag om burgers wereldwijd te beschermen tegen mensenrechtenschendingen door bedrijven.

Verplichte due diligence op het gebied van mensenrechten en milieu

Bedrijven zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van due diligence in hun waardeketens, volgens gezaghebbende internationale normen voor het bedrijfsleven, mensenrechten en het milieu. Onderzoeken hebben echter aangetoond dat bedrijven in alle sectoren er niet in slagen om voldoende zorgvuldigheid te betrachten op het gebied van mensenrechten en milieu in hun waardeketens, wat resulteert in talloze voorbeelden van negatieve gevolgen voor die mensenrechten en het milieu.

Ons werk bij SOMO is erop gericht om de belangrijkste soft law-normen te versterken en deze normen om te zetten in harde regels voor het bedrijfsleven.

De Europese Unie werkt aan verschillende initiatieven om verantwoord ondernemen en maatschappelijk verantwoord ondernemen te bevorderen. In juni 2023 stemde het Europees Parlement in met een voorstel voor een richtlijn over Corporate Sustainability Due Diligence (CSDD )(opens in new window) . Als de richtlijn wordt geïmplementeerd, moet deze ervoor zorgen dat bedrijven hun activiteiten en toeleveringsketens grondig evalueren om potentiële risico’s voor mensenrechtenschendingen, milieuschade of schendingen van internationale arbeidsnormen op te sporen en aan te pakken.

Ons werk bij SOMO is gericht op het verkrijgen van de sterkst mogelijke taal in de EU-CODD. We leveren een directe bijdrage aan het beleidsproces via onze deelname aan het bestuur van de European Coalition for Corporate Justice (ECCJ)(opens in new window) , die maatschappelijke organisaties (CSO’s) aanvoert die zich sterk maken voor mensenrechten en zorgvuldigheid op milieugebied in de EU.

We leveren ook een strategische bijdrage aan de belangenbehartiging van maatschappelijke organisaties met betrekking tot de Nederlandse due diligence-wetgeving.

Zorgen voor sterke richtlijnen

Bedrijven zijn verantwoordelijk en moeten verantwoordingsplichtig worden gehouden voor de gevolgen van hun bedrijfsactiviteiten voor mensen, samenlevingen en het milieu. Een groeiend aantal initiatieven en normen is erop gericht om verantwoord ondernemen aan te moedigen – van gedragscodes en certificeringsprogramma’s tot de eerder genoemde OESO-richtlijnen(opens in new window) voor multinationale ondernemingen inzake verantwoord ondernemen en de VN-richtlijnen(opens in new window) inzake bedrijfsleven en mensenrechten.

Bij SOMO evalueren we de effectiviteit van deze initiatieven door te onderzoeken in welke mate ze bijdragen aan verantwoord gedrag van bedrijven, verantwoordingsplicht van bedrijven en toegang tot rechtsmiddelen voor mensen die zijn getroffen door wanpraktijken van bedrijven.

De OESO-richtlijnen zijn aanbevelingen van regeringen aan multinationale ondernemingen over duurzaam en verantwoord zakendoen. Ze stellen normen voor verantwoord zakelijk gedrag op verschillende gebieden, zoals mensenrechten, arbeidsrechten en het milieu. Regeringen van OESO-lidstaten zijn ook verplicht om een klachtenmechanisme op te zetten om geschillen te helpen oplossen tussen bedrijven die onder de OESO-richtlijnen vallen en mensen die schade hebben geleden door onverantwoordelijk zakelijk gedrag.

De OESO-richtlijnen zijn in juni 2023 geactualiseerd, na uitgebreide lobby door het internationale netwerk OECD Watch(opens in new window) , dat wordt beheerd door SOMO. De bijgewerkte richtlijnen betekenen een belangrijke overwinning voor het maatschappelijk middenveld op cruciale onderwerpen als klimaatverandering, inheemse rechten, digitale rechten en biodiversiteit. Ze zullen een sterker instrument zijn voor maatschappelijke organisaties om bedrijven ter verantwoording te roepen. Naast het helpen om de OESO Richtlijnen zo sterk mogelijk te herzien, richten we ons ook op het waarborgen van de effectieve implementatie van de normen in de Richtlijnen.

We zullen blijven streven naar samenhang met en correlatie tussen de onlangs herziene richtlijnen en andere processen rond verplichte due dilligence-eisen op het gebied van mensenrechten en milieu, vooral in relatie tot de EU-CSDD.

Pleiten voor een wettelijk bindend VN-verdrag

Bij SOMO zien we vaak hoe slachtoffers van mensenrechtenschendingen door bedrijven beperkte of helemaal geen toegang hebben tot juridische middelen in zaken tegen multinationale ondernemingen. De internationale structuur van multinationale ondernemingen maakt het mogelijk om discrepanties tussen verschillende jurisdicties uit te buiten. In het licht van de toenemende globalisering geloven wij dat een juridisch bindend VN-verdrag de goede weg is om burgers wereldwijd te beschermen tegen schendingen van mensenrechten door bedrijven.

Er is nu een unieke kans om het gedrag van bedrijven te verbeteren en ervoor te zorgen dat slachtoffers van misbruik door bedrijven voldoende toegang tot de rechter hebben: het bindende VN-verdrag inzake bedrijfsleven en mensenrechten. In juni 2014 werd een baanbrekende resolutie aangenomen door de Mensenrechtenraad die een Intergouvernementele Werkgroep (IGWG) oprichtte om een “internationaal wettelijk bindend instrument voor transnationale bedrijven en andere zakelijke ondernemingen met betrekking tot mensenrechten” te ontwikkelen.

Wij van SOMO zijn een van de vele niet-gouvernementele organisaties die de discussies in Genève volgen. We werken samen met partnerorganisaties om te pleiten voor een verdrag dat effectief bijdraagt aan toegang tot recht en genoegdoening voor slachtoffers van bedrijfsgerelateerde mensenrechtenschendingen. We zijn ook een van de vijf organisaties die in Nederland pleiten voor een juridisch bindend instrument dat bedrijven reguleert op VN-niveau.

Wij geloven dat het noodzakelijk is dat de EU deelneemt aan deze discussies op VN-niveau. We zullen ervoor blijven pleiten dat de EU het eens wordt over een onderhandelingsmandaat om deel te nemen aan het VN-verdragsproces en om progressieve standpunten in te nemen over de ontwikkeling van de verdragstekst tijdens de onderhandelingen.