Internationale toeleveringsketens staan bol van de mensenrechtenschendingen, landroof, ontbossing en vervuiling, met desastreuze gevolgen voor klimaat en biodiversiteit. Dit is te zien in de toeleveringsketens voor onder meer kleding, elektronica en voedsel.

We dringen aan op regelgeving, beleid en praktijken die fatsoenlijk werk garanderen en duurzame productie bevorderen — inclusief wettelijk afdwingbare verantwoordingsmechanismen voor bedrijven en een leidende rol voor werknemers bij het monitoren en verbeteren van de omstandigheden op de werkplek.

Toegang tot handelsinformatie

Maatschappelijke organisaties, vakbonden, journalisten en academici zijn cruciaal om misstanden in wereldwijde waardeketens bloot te leggen. Deze ‘niet-statelijke actoren’ kunnen ook een belangrijke bijdrage leveren aan het vormgeven van wetten die respect bevorderen voor mensenrechten en het milieu.

Dankzij de belangenbehartiging en campagnes van maatschappelijke organisaties zijn internationale toeleveringsketens in de loop der tijd transparanter geworden. Vandaag de dag zijn meer bedrijven bereid om informatie over hun toeleveringsketens te delen – een trend die de afgelopen jaren aanzienlijke vooruitgang heeft geboekt.

Bedrijven moeten echter meer openheid van zaken geven over hun zakelijke relaties – zoals leveranciers en zakelijke klanten – en transacties – zoals het volume en de herkomst van grondstoffen die ze in- of verkopen. Dit gebrek aan transparantie verhindert interventies van niet-statelijke actoren om internationale handel en productie te verduurzamen.

In de VS gebruiken maatschappelijke organisaties informatieverzoeken bij de Amerikaanse douane en grensbewaking om de invoer van bepaalde producten te identificeren en te blokkeren, zoals palmolie, cacao, katoen en wegwerphandschoenen die met dwangarbeid zijn geproduceerd. Binnen de EU, het grootste handelsblok ter wereld, weigeren de douaneagentschappen van de lidstaten echter de toegang tot bedrijfsspecifieke informatie aan niet-overheidsactoren. Ze beschouwen dit als vertrouwelijk volgens de wetten van de EU en haar lidstaten.

Momenteel zijn er slechts twee EU-brede regelingen(opens in new window) — een over conflictmineralen en een over hout — om duurzaamheidskwesties in toeleveringsketens aan te pakken. Hun focus ligt op het wettelijk vastleggen van de inspanningen en processen van bedrijven om problematische kwesties in hun zakenrelaties of bedrijfssectoren aan te pakken.

Volgens deze wetten zijn bedrijven verplicht zijn om openhartig te zijn over hun inspanningen en processen om wanpraktijken in hun activiteiten te bestrijden of te voorkomen. Er zijn echter geen specifieke eisen voor publieke communicatie over hun toeleveringsketens, wat de potentiële effectiviteit van deze nieuwe wetten ondermijnt. Door de schaarste aan informatie over de toeleveringsketens wordt toezicht en verificatie door niet-overheidsactoren namelijk bemoeilijkt, evenals het gebruik van waarschuwings- en klachtenmechanismen die in deze wetten zijn ingebouwd.

Toegang tot EU-douaneinformatie over handel maakt internationale toeleveringsketens transparant. Dat zou interventies van belanghebbenden bij bedrijven en autoriteiten vergemakkelijken om mensenrechten en het milieu in de waardeketens van bedrijven te respecteren.

Europese wet- en regelgeving hervormen

Het douanewetboek van de Unie (Union Customs Code, UCC(opens in new window) ) vormt het uniforme kader voor douaneregels en -procedures binnen de EU. Het hoofddoel is het goederenverkeer over de grenzen heen te stroomlijnen en tegelijkertijd de financiële, economische, veiligheids- en beveiligingsbelangen van de EU en haar lidstaten te waarborgen.

Op EU-niveau zijn er geen gecentraliseerde douaneautoriteiten of databanken. In plaats daarvan is de douaneadministratie van elke lidstaat verantwoordelijk voor het implementeren en handhaven van de regels en procedures die zijn beschreven in de UCC. Deze douanediensten spelen een cruciale rol bij het heffen van belastingen op goederen die de EU-grenzen passeren en het voorkomen van illegale of onveilige handel in producten zoals drugs en wapens, waardoor de integriteit van de gemeenschappelijke markt wordt gewaarborgd.

EU-beleidsmakers overwegen om de traditionele verantwoordelijkheden van douaneautoriteiten uit te breiden met taken in verband met de handhaving van wetgeving over zaken als ontbossing en mensenrechtenschendingen binnen toeleveringsketens. De EU-douane wordt echter al met verschillende uitdagingen geconfronteerd, waaronder verschillen in handhaving tussen de lidstaten en een gebrek aan capaciteit om aan de groeiende eisen van e-commerce te voldoen. In het licht van deze obstakels is de Europese Commissie van plan om de UCC te hervormen.

In mei 2023 werd een herziene UCC voorgesteld, inclusief de oprichting van een nieuwe EU-douaneautoriteit en een EU-hub voor handelsinformatie. Deze instellingen zijn bedoeld om de coördinatie, het verzamelen van informatie en het risicobeheer te verbeteren door middel van een meer gecentraliseerde aanpak.

Ondanks deze voorstellen moet het potentieel van de UCC om goed bij te dragen aan meer rechtvaardige en duurzamer toeleveringsketens in de EU door middel van transparantie van de toeleveringsketen nog steeds worden aangepakt in het huidige voorstel. We vragen om wijzigingen in het douanewetboek om het centrale probleem aan te pakken dat handelsinformatie bij de douane als vertrouwelijk wordt beschouwd en daarom niet-statelijke toegang wordt geweigerd. De kwaliteit van de douane-informatie over toeleveringsketens moet worden verbeterd.