De verborgen schade van groene waterstof
Hernieuwbare energie is van vitaal belang om de klimaatcrisis aan te pakken. Voor het opwekken van hernieuwbare (of ‘groene’) energie is echter een aanzienlijke hoeveelheid grondstoffen nodig, waaronder mineralen, land en water. Groene waterstof is hier een goed voorbeeld van. Hiervoor zijn niet alleen grote hoeveelheden andere hernieuwbare energie nodig, zoals wind- of zonne-energie, maar ook metalen, zoals platina, en water. Bepalend voor de rechtvaardigheid van de energietransitie zijn de vragen hoe deze grondstoffen worden verkregen, van wie, voor wie, en onder welke voorwaarden.
-
Hyped hydrogen – Hidden harm (pdf, 2,35 MB)
Het rapport Hyped hydrogen – Hidden harm van SOMO, ActionAid Nederland(opens in new window) en MACUA/WAMUA(opens in new window) onderzoekt de opkomende groene waterstofsector vanuit een dekoloniserend perspectief. We hebben gekeken hoe de groene waterstofindustrie zich ontwikkelt in de EU – met name in Nederland – en Zuid-Afrika.
Voordelen en lasten van groene waterstof niet gelijk verdeeld
Nederland heeft zwaar geïnvesteerd in infrastructuur om een belangrijk knooppunt te worden voor het importeren en distribueren van groene waterstof. Zuid-Afrika is van plan een belangrijke exporteur van groene waterstof te worden, profiterend van zijn grote voorraden platina, een katalysator die nodig is in het productieproces. De winnaars in Zuid-Afrika’s groene waterstofverhaal zijn waarschijnlijk grote bedrijven, buitenlandse investeerders en landen in Europa, zoals Nederland, die zich hebben ingesteld op de import van waterstof uit het Zuiden om het Noorden van brandstof te voorzien.
Terwijl regeringen en bedrijven een positieve toekomst voor groene waterstof zien, worden gemeenschappen rond sommige mijnbouwlocaties met een heel andere realiteit geconfronteerd. De gemeenschappen van Mokopane wonen naast de Mogalakwena platinamijn, waar mijnbouwmultinational Anglo American nu ook waterstofproductiefaciliteiten plant. Deze ontwikkelingen dreigen de schadelijke gevolgen van de mijn, waar de inwoners van Mokopane al tientallen jaren mee te maken hebben, nog te verergeren.
Rechtvaardigheid in transitie: een nieuwe weg vooruit
Het tijdperk van de fossiele brandstoffen werd gekenmerkt door een zeer extractieve, koloniale benadering van energie, waarbij het Zuiden voornamelijk olie, kolen en gas exporteerde. Een rechtvaardige energietransitie zou dit model niet moeten herhalen. Toch is dit, zoals dit rapport laat zien, precies wat er gebeurt met de productie, import en export van groene waterstof. Landen in het Zuiden zijn in de eerste plaats leveranciers van inputs; energie wordt geproduceerd of gewonnen in regio’s die in energiearmoede blijven leven; landen in het Zuiden worden onder druk gezet om een exportgerichte economie te behouden; en er wordt weinig rekening gehouden met de gevolgen van Europa’s zeer ongelijke consumptie van hulpbronnen.
Als het Noorden van de wereld afstapt van fossiele brandstoffen, moet het zich volledig inzetten voor economische dekolonisatie en financiële genoegdoening voor historisch onrecht. Als de EU een echt rechtvaardige energietransitie wil realiseren, moet haar groene waterstofbeleid verder gaan dan economische groei en prioriteit geven aan gemeenschappen en duurzame praktijken. Dit vereist het verminderen van het verbruik van energie en hulpbronnen, het centraal stellen van gemeenschappen in de besluitvorming en het loslaten van extractieve, uitbuitende modellen.
Alleen door deze belangrijke gebieden aan te pakken kan de EU een groene waterstoftransitie bevorderen die effectief, rechtvaardig, inclusief en echt duurzaam is.
