Arme landen dupe van belastingontwijking

Ontwikkelingslanden lopen jaarlijks minstens 460 miljoen euro aan belastinginkomsten mis via brievenbusmaatschappijen in Nederland. Dit blijkt uit nieuw onderzoek van Oxfam Novib, SOMO en Oikos.

Doordat miljarden aan belastinginkomsten weglekken uit ontwikkelingslanden, worden deze ernstig belemmerd in hun economische ontwikkeling. Uit een nieuw rapport van Oxfam Novib blijkt dat ontwikkelingslanden jaarlijks tenminste 460 miljoen euro aan belastinginkomsten mislopen via brievenbusmaatschappijen in Nederland. De werkelijke schade is vele malen hoger, maar doordat transparantie ontbreekt zijn geen betrouwbare cijfers te vinden over het zogenaamde transfer mispricing. Moeder en dochters van multinationale bedrijven schuiven dusdanig met kosten en winsten, dat zij amper belasting afdragen. Eerdere schattingen geven aan dat wereldwijd mogelijk 107 miljard euro per jaar aan ontwikkelingslanden wordt onttrokken door belastingontwijking.

Ongeloofwaardig ontwikkelingsbeleid

‘Door belastingontwijking onthouden bedrijven arme landen inkomsten die ze dringend nodig hebben om onderwijs, gezondheidszorg, veiligheid en infrastructuur te kunnen opbouwen. Ik vind dat verwerpelijk,’ zegt Farah Karimi, algemeen directeur van Oxfam Novib. ‘Het nieuwe Nederlandse ontwikkelingsbeleid dat economische groei en handel door steun aan bedrijven centraal stelt, wordt totaal ongeloofwaardig, als Nederland tegelijk de multinationale bedrijven faciliteert om in ontwikkelingslanden belasting te ontwijken.’

Rol van Nederland is groot

In het rapport ‘De Nederlandse Route, Hoe arme landen inkomsten mislopen via belastinglek Nederland(opens in new window) ‘ beschrijft Oxfam Novib, mede op basis van onderzoek dat ze liet uitvoeren door Somo en Oikos, de gevolgen die arme landen ondervinden van belastingontwijking, de grote rol die Nederland speelt in internationale belastingontwijkingspraktijken en hoe Nederland bij kan dragen aan een rechtvaardiger internationaal belastingsysteem.

Gebrek aan transparantie

Oxfam Novib maakt zich grote zorgen over het gebrek aan transparantie en dringt daarom aan op een onafhankelijk onderzoek, bij voorkeur door de Nederlandse Rekenkamer. Farah Karimi:

‘Er moet een einde komen aan de grote onzekerheid over wat het huidige systeem Nederland kost of oplevert en wat precies de schade is voor ontwikkelingslanden. Volgens Europa- voorzitter Rompuy zou Nederland 30 miljard mislopen – bijna 10 keer het ontwikkelingsbudget – door het ontduiken en ontwijken van belastingen. Door privacy- en fiscale wetgeving heeft zelfs de Kamer geen goed inzicht. Dat moet anders.’

De Rekenkamer kan in vertrouwen toegang krijgen tot cijfers, die de Nederlandse regering niet kan of mag publiceren en deze op een geaggregeerde manier verwerken, zonder dat privacy- of fiscale wetgeving wordt geschonden.

Oxfam Novib onderkent dat structurele oplossingen voor deze problemen in internationaal verband gevonden moeten worden. Ze pleit daarom voor meer transparantie door multinationale bedrijven uit alle sectoren. Bedrijven zouden per land moeten rapporteren over hun werkelijke economische activiteiten, waar ze hun winsten behalen en waar ze belasting betalen. Overheden kunnen dan bedrijven belasten in landen waar ze werkelijk economisch actief zijn en zo belastingontwijking tegengaan.

Internationaal belastingstelsel nodig

Ook pleit Oxfam Novib ervoor dat de OESO en de G20 tot samenhangende voorstellen komen voor een internationaal belastingsysteem dat ontwijking uitsluit. Daarbij moeten ontwikkelingslanden nadrukkelijk aan tafel zitten. Nederland zou zich internationaal ook moeten inzetten om schadelijke belastingconcurrentie tegen te gaan. Met harmonisering van belastingtarieven kan de ‘race naar de bodem’, waarbij bedrijven op zoek gaan naar de laagste belastingtarieven, worden gestopt. Minister Dijsselbloem kan hierin als voorzitter van de Eurogroep het voortouw nemen, zowel in de EU-groep, als in de G7/G20.

Verbeteringen op korte termijn

Maar Nederland kan ook zelf al direct maatregelen nemen. Zo kan het bij de vier grote accountantskantoren aandringen op meer maatschappelijke verantwoordelijkheid. Ook dient het de voorwaarden aan te scherpen voor bedrijven om gebruik te mogen maken van de voordelen die de Nederlandse fiscus biedt; belastingverdragen met ontwikkelingslanden doorlichten op negatieve effecten en zo nodig openbreken om ontwikkelingsrelevantie voorop te stellen en misbruik te voorkomen; en tenslotte kan Nederland een verantwoorde lokale belastingafdracht als MVO-voorwaarde opnemen, waaraan bedrijven moeten voldoen om in aanmerking te komen voor relaties met de overheid.