Bedrijven en mensenrechten in Tanzania

Van 6-9 november 2017 reisden twee senior onderzoekers en ‘remedy’-specialisten van SOMO − Mariëtte van Huijstee en Joseph Wilde-Ramsing − naar Dar-es-Salam in Tanzania. Hier werkten zij aan nationale en lokale ‘business & human rights’-kwesties. De reis maakt deel uit van een groter project over bedrijven en mensenrechten in Oost-Afrika dat SOMO implementeert. Hierbij een kort reisverslag van de SOMO-onderzoekers.

Dit project is een samenwerking tussen SOMO en het Deense Instituut voor Mensenrechten (DIHR), de Nationale Commissie voor de Mensenrechten van Kenia (KNCHR), de maatschappelijke organisatie genaamd Kenya Human Righst Commission, de Commissie voor Mensenrechten en Goed Bestuur van Tanzania (CHRAGG) en de maatschappelijke organisatie Business and Human Rights Tanzania (BHRT).

Workshop voor getroffenen uraniummijnbouw

SOMO en BHRT organiseerden een workshop voor leden van gemeenschappen die getroffen zijn door uraniummijnbouw. Door deze workshop werden de nadelige effecten van het mijnbouwproject op de buurgemeenschappen inzichtelijk gemaakt. Ook werd naar manieren gezocht hoe gemeenschappen voor hun rechten kunnen opkomen, met de hulp van nationale en internationale experts.

De gemeenschapsleden vertelden schokkende verhalen over de negatieve gevolgen die mensen nu al ondervinden als gevolg van de mijn, terwijl die zich nog in de verkenningsfase bevindt. Een zeer concreet voorbeeld: 48 huizen zijn gemarkeerd voor sloop terwijl de huiseigenaren in het ongewisse blijven over wanneer gesloopt gaat worden. Hierdoor verslechtert de waarde van hun woning, met ernstige gevolgen voor hun levensonderhoud en toekomstige opties. Ook vertelden gemeenschapsleden dat ze niet zijn geraadpleegd of gecompenseerd voor hun huidige en toekomstige verliezen.

Gezondheidseffecten

Gemeenschapsleden rapporteerden ook negatieve gezondheidseffecten van de mijn: het aantal gevallen van impotentie en spontane abortussen nam toe sinds de start. De leden van de gemeenschap zijn niet op de hoogte gebracht van de gevaarlijke gevolgen voor de gezondheid door blootstelling aan radioactief uranium en uraniumstof. De mensen zijn misleid door lokale functionarissen door te vertellen dat uranium volkomen veilig is en dat je het zelfs in je hand kunt houden. En het meest trieste is, dit is waarschijnlijk pas het begin van de schadelijke effecten. Door ervaringen met uraniumwinning in landen zoals Namibië en andere soorten mijnbouw (bv. goud) in Tanzania, kunnen we verwachten dat het milieu aangetast zal worden en er verdere gezondheidseffecten zullen ontstaan als de mijn op volle kracht gaat draaien. En als gemeenschapsleden niet beter geïnformeerd worden over de risico’s die verbonden zijn aan de mijn en worden geconsulteerd over maatregelen om die te voorkomen.

 

Meer dan dertig mensen deden mee aan de workshop. Waaronder leden van de gemeenschap, vertegenwoordigers van grassroot-organisaties en nationale maatschappelijke organisaties en experts op het gebied van landrechten en wetgeving, milieubescherming en wetgeving, campagnes en internationale klachtenmechanismen. De workshop verkende een aantal opties (klachtenmechanismen) waarmee de gemeenschappen hun rechten kunnen gaan claimen. Het resultaat: de gemeenschap besloot om tegelijkertijd twee verschillende routes te volgen en voor elke route werden concrete en tijdgebonden follow-upacties ontwikkeld. SOMO en BHRT blijven de gemeenschappen ondersteunen in de uitvoer van deze acties. De workshop werd op een buitengewoon feestelijke manier afgesloten: de organisatoren werden toegezongen door de leden van de gemeenschap met een traditioneel dank-lied.

Lancering Tanzaniaanse Bedrijfsleven en Mensenrechten-studie

Projectpartner CHRAGG lanceerde op 9 november officieel de ‘National Baseline Assessment on Business and Human Rights’ in een feestelijke setting. Aan dit onderzoek hebben zij maanden gewerkt, met de steun van DIHR, BHRT en SOMO. Het onderzoeksproces omvatte veldonderzoek voor casestudies naar drie belangrijke industrieën (toerisme, grondstoffen en landbouw), bilaterale contacten met de overheid en andere belanghebbenden en multistakeholder-workshops. De drukbezochte lancering begon met een paneldiscussie waaraan Joseph Wilde-Ramsing van SOMO, de Nederlandse ambassadeur in Tanzania en een ambtenaar van de UNDP deelnamen.

Het eerste resultaat is al bereikt: veel van de meer dan 50 aanwezigen bij de lancering verklaarden dat het onderzoeksproces en het rapport hun ogen openden voor de mensenrechtenrisico’s en de gevolgen van bedrijfsactiviteiten in hun land. Zij hadden vooral oog voor de voordelen van (buitenlandse) investeringen voor economische ontwikkeling, maar keken niet naar de nadelige milieu- en sociale risico’s verbonden aan deze activiteiten. Het inzicht dat het onderzoek biedt, vormt een belangrijke eerste stap voor Tanzania om de negatieve effecten van bedrijfsactiviteiten voor gemeenschappen en werknemers te kunnen gaan voorkomen en verminderen.

Ontwikkelen nationaal actieplan

De volgende stap is het ontwikkelen van een nationaal actieplan (NAP) voor bedrijven en mensenrechten om de uitdagingen aan te pakken. De landen die ervaring hebben met het ontwikkelen van een NAP weten dat dit is een uitdagende en complexe opdracht is. SOMO en DIHR zullen CHRAGG ondersteunen bij het ontwerpen en implementeren hiervan. Met als doel een krachtig NAP ontwikkelen dat de negatieve gevolgen van bedrijfsactiviteiten zo veel mogelijk zal voorkomen en maatregelen voorstelt, zodat genoegdoening wordt geboden aan slachtoffers wanneer negatieve gevolgen zich toch voordoen.