Bouwen aan een coalitie tegen voedselspeculatie

Op 5 juli stemde het Europees Parlement over een concept voor een eerste wet die de handel in speculatieve financiële producten moet reguleren. Senior onderzoeker Myriam Vander Stichele (SOMO) kan heel even ademhalen voordat het volgende gevecht voor betere Europese regels tegen voedselspeculatie zich aandient.

“Banken en institutionele beleggers maken grote winsten door te speculeren met grondstoffen als graan, maïs en soja, terwijl die markten niet voor financiële actoren zijn bedoeld”, legt Vander Stichele uit. “Dat leidt tot volatiliteit in prijzen waarvan boeren en consumenten in arme landen de dupe worden. Die winsten verdwijnen in bonussen, niet in investeringen in duurzame landbouw.”
Regulering van de derivatenmarkt ligt nu vooral in handen van de Europese Commissie. De financiële wereld verzet zich tegen mogelijke regels. Het duurde dan ook tot september 2010 voordat de Commissie met een eerste wetsvoorstel kwam: de Verordening Infrastructuur Europese Markten (EMIR) en over-the-counter derivaten.

“Die financiële markt is zo complex dat het wel even duurde voordat het tot politiek en publiek doordrong dat voedsel onderdeel is van financiële speculatie. Ik had veel kennis opgedaan uit literatuur en werkte inmiddels samen met een aantal maatschappelijke organisaties. We kregen voor elkaar dat ik in september kon spreken op een “hearing’ georganiseerd door de Europese Commissie. Daarbij hebben we ook vele maatschappelijke organisaties uitgenodigd en voor hen een informatiedag georganiseerd zodat de tegenmacht groeide. Die organisaties konden ook in eigen land de aandacht van politici en het publiek hiervoor verder aanwakkeren.”

Vander Stichele voorzag de NGO’s van inhoudelijke documenten en populaire versies voor eventuele acties die de druk op Europese politici en landelijke politici moesten vergroten. Via een gerichte online e-mailactie werden naar de Europarlementariërs in de commissie Economische en Monetaire Zaken zo’n 14 duizend brieven gestuurd, waarin zij werden opgeroepen tegen voedselspeculatie te stemmen.

Intussen was Vander Stichele ook diegene die inhoudelijke amendementen op het ingewikkelde wetsvoorstel schreef en daarmee met enkele anderen de Europese fracties benaderde.

De amendementen betroffen onder andere het, uiteindelijk overgenomen, voorstel over ‘public reporting’ maar ook voorstellen om grenzen te stellen aan bijvoorbeeld het aantal termijncontracten dat partijen in de derivatenmarkt mogen afsluiten. “Helaas gaat de Europese Unie voorlopig niet verder dan het veiliger maken door de infrastructuur uit te breiden. Gelukkig hebben we de Europese Parlementsleden wel zover gekregen dat in de inleidende paragraaf van de EMIR is opgenomen dat in de volgende wetgeving – Market in Financial Instruments Directive (MiFID) – regels komen die voedselspeculatie moeten terugdringen.”

De voorstellen voor MiFID en een derde wet inzake misbruik in de derivatenmarkt (Market Abuse Directive) moeten nog komen. “Die worden steeds uitgesteld. Teken dat de financiële lobby ook niet stil blijft zitten.”

In Nederland heeft Oxfam Novib in haar publiekscampagne GROW over landbouw ook de strijd tegen voedselspeculatie opgenomen. Vander Stichele: “Daar heeft SOMO als consultant ook een steentje aan kunnen bijdragen.”