Brievenbus-bv’s claimen miljarden via Nederland

Dat blijkt uit een rapport over de negatieve effecten van treaty shopping, het op handige wijze benutten van investeringsverdragen tussen Nederland en andere landen, dat Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) vandaag publiceert. De grootste claim die bekend is, is die van oliebedrijf Mobil, dat in 2005 in conflict kwam met Venezuela over oliecontracten. Na uitgebreid juridisch advies richtte Mobil in Nederland het brievenbusbedrijf Venezuela Holdings bv op. In 2007, toen het conflict op de spits werd gedreven, claimde de kersverse Nederlandse dochter van Mobil die verder geen enkele zakelijke activiteit in ons land had 6 miljard dollar van Venezuela wegens misgelopen winsten.

Volgens onderzoekster Roos van Os van SOMO hebben dit soort megaclaims internationaal grote consequenties, maar onttrekken ze zich aan het zicht van de overheid. ‘Formeel moet de overheid toezicht houden op de activiteiten van de meer dan 20 duizend in Nederland gevestigde brievenbus-bv’s, maar dat gebeurt nauwelijks. Wij hebben het ministerie diverse malen gevraagd om een overzicht van internationale claims, maar ze zeggen dat ze dat niet bijhouden.’

Bij treaty shopping zoeken multinationals naar de meest kansrijke manier om geld te eisen van buitenlandse overheden, vaak ontwikkelingslanden. Daarbij kiezen ze vaak voor een route via Nederland, omdat ze op die manier kunnen profiteren van het grote aantal gunstige investeringsbeschermingsovereenkomsten dat ons land met overheden over de hele wereld heeft gesloten. Deze overeenkomsten geven bedrijven een zeer sterke rechtspositie ten opzichte van buitenlandse overheden.

De claims van multinationals, die worden ingediend bij diverse internationale arbitragehoven, zijn controversieel omdat ze grote bedrijven de mogelijkheid bieden om overheidsbeleid te sturen. Zo loopt er momenteel een aantal zaken van Amerikaanse tabaksproducenten die dreigen met miljardenclaims als Australië en Uruguay stringente antirookwetgeving invoeren.

‘De tabakszaken spelen elders, maar laten wel het gevaar van investeringsverdragen en treaty shopping zien,’ zegt Van Os. ‘Wij hebben de claims die door Nederlandse brievenbusbedrijven zijn ingediend geïnventariseerd en ook hier zijn er gevaren. Als olieproducent Mobil via een Nederlandse brievenbusdochter 6 miljard dollar claimt van Venezuela vanwege de nationalisering van olievelden, gaat het meteen over een substantieel deel van het gezondheidsbudget van dat land.’

Andere claims waarvan bekend is dat die via Nederland lopen, betreffen zaken tegen Tsjechië, een zaak tegen Roemenië vanwege oliecontracten, een waterconflict in Bolivia en een zaak tegen de Argentijnse overheid, waarin meer dan een half miljard dollar wordt geclaimd. Niet duidelijk is of de door SOMO achterhaalde claims de enige zijn. Bedrijven zijn niet verplicht rechtszaken tegen landen openbaar te maken, waardoor het goed mogelijk is dat er nog voor ettelijke miljarden wordt geclaimd via Nederlandse brievenbus-bv’s, zonder dat iemand daar zicht op heeft.

Volgens Van Os laat het SOMO-onderzoek zien dat er te veel nadruk wordt gelegd op de positieve effecten van de investeringsverdragen. ‘De Nederlandse overheid zegt altijd dat het goed is om sterke verdragen te sluiten met ontwikkelingslanden, maar niemand lijkt te beseffen dat we daardoor betrokken raken bij ingewikkelde en soms controversiële claims. Ik kan mij voorstellen dat Nederlandse advocatenkantoren hier garen bij spinnen, maar het systeem bewerkstelligt vooral dat grote bedrijven de mogelijkheden van ontwikkelingslanden om over hun eigen toekomst te beslissen, sterk inperken.’

Economie; pagina 25, 24-10-2011 © Volkskrant