CO2-compensatie leidt geld weg van klimaatactie in het Zuiden

Geplaatst in categorie:

Lang lezen

Geschreven door:

Geschreven door: Ilona Hartlief

Geschreven door: Joanna Cabello

Gepubliceerd op: 5 februari 2025

reading time 4 minutes

SOMO’s serie ‘De ontmaskering van CO2-compensaties‘ ontmaskert acht mythes die door de compensatie-industrie worden gepromoot.

Reality check:

De meeste fondsen voor CO2-compensatie circuleren in de private sector in het mondiale Noorden

Een opvallend kenmerk van de CO2-compensatie-industrie is dat de meeste projecten die CO2-kredieten opleveren in het Zuiden plaatsvinden, terwijl veel projectontwikkelaars bedrijven en organisaties uit het Noorden zijn. Onderzoek door GRAIN(opens in new window) , een organisatie die kleinschalige boeren en sociale bewegingen ondersteunt, identificeerde 279 grootschalige compensatieprojecten op plantages in het Zuiden. De meeste van die projecten in China, India en Brazilië werden gerund door projectontwikkelaars uit die landen zelf, maar het grootste deel van de andere compensatieprojecten in het Zuiden door Europese en Noord-Amerikaanse spelers.

Verhaalnavigatie met scollable Dia’s overslaan

Hoewel CO2-compensatie wordt gepromoot als een financieringsinstrument voor klimaatmaatregelen en gemeenschappen in het Zuiden, is de industrie ondoorzichtig als het gaat om geldstromen. Er is geen transparantie over hoeveel geld er terechtkomt bij de landen en gemeenschappen waar compensatieprojecten worden uitgevoerd en hoeveel er naar de projectontwikkelaars en bedrijven gaat die betrokken zijn bij de verkoop van CO2-kredieten. Uit onderzoek dat in 2023 werd gepubliceerd, bleek dat negen van de tien(opens in new window) tussenpersonen in de compensatie-industrie hun vergoedingen of winstmarges niet bekendmaken. Onafhankelijke onderzoeken leggen echter steeds meer bloot hoe weinig van de financiering terechtkomt bij gemeenschappen. Een groot onderzoek naar een van de grootste compensatieprojecten in Kariba, Zimbabwe, suggereerde bijvoorbeeld dat het bedrag dat bij de gemeenschappen terechtkwam maximaal 6% was. Verschillende andere onderzoeken hebben ook aangetoond dat een groot deel van de voordelen van CO2-compensatie die aan gemeenschappen worden beloofd niet worden gerealiseerd(opens in new window) .

Deze rapporten komen overeen met hoe de industrie zich heeft ontwikkeld. Projectontwikkelaars, handelaars, entiteiten die CO2-kredieten valideren en verifiëren; er is een groeiend aantal spelers die winst willen halen uit CO2-compensatie. In elke industrie waaraan een groot aantal dienstverleners verbonden is zal er altijd geld naar die entiteiten worden doorgesluisd, en de minst machtige actoren in het systeem krijgen meestal het kleinste deel van het geld. In een gezamenlijk onderzoek van Unearthed(opens in new window) en SourceMaterial (opens in new window) werden bijvoorbeeld tussenhandelaren gevonden die CO2-kredieten kochten van bosbouwprojecten in lage-inkomenslanden en deze tegen te hoge prijzen verkochten aan consumenten en bedrijven, waaronder luchtvaartmaatschappijen en oliemaatschappijen. Volgens het onderzoek verkochten tussenhandelaren kredieten voor ten minste drie keer de aankoopprijs in bijna 250 projecten. Hetzelfde rapport citeerde uit gelekte e-mails waarin een makelaar een potentiële koper vertelde dat “meestal 85-95 procent” van de aankoopprijs naar de projecteigenaar gaat. In dezelfde uitwisseling “bood de makelaar credits aan tegen een prijs die zeven keer hoger lag dan wat deze oorspronkelijk aan de projectleider had betaald”.

Er is genoeg geld om klimaatverandering aan te pakken; het gebrek aan financiering is een mythe in de industrie

De mythe van het gebrek aan geld wordt al jaren gebruikt om zakelijke belangen te bevorderen. Het wordt gebruikt om het idee te promoten dat we de privésector en privékapitaal nodig hebben om de oplossingen voor sociale en milieuproblemen te financieren – alles van het aanpakken van klimaatverandering tot het bieden van gezondheidszorg. Deze mythe heeft ontelbare mogelijkheden gecreëerd voor bedrijven om beleidssteun en overheidssubsidies te eisen en om toegang te krijgen tot publieke fondsen als verzekering of medefinanciering.

De drogreden van de schaarse financiering is diep verankerd in het verhaal van de CO2-compensatie-industrie. Het probleem is echter niet een gebrek aan financiering, maar keuzes over waar de fondsen naartoe gaan en wie ze beheert. In 2022 gaven donoren bijvoorbeeld naar schatting 31,5 miljard dollar(opens in new window) aan klimaatfinanciering in de vorm van schenkingen aan het Zuiden, veel minder dan de 1 biljoen dollar per jaar(opens in new window) die algemeen wordt aanvaard als het benodigde bedrag. In datzelfde jaar betaalde het Noorden wereldwijd subsidies voor fossiele brandstoffen ter waarde van $ 2,5 biljoen(opens in new window) , een bedrag dat bijna 80 keer hoger ligt. Ondanks het groeiende bewijs van de ernstige beperkingen, ontvangt de CO2-compensatie-industrie zelf enorme overheidssubsidies. Tot nu toe hebben regeringen voor minstens 30 miljard dollar subsidies gegeven aan programma’s voor CO2-afvang en -opslag(opens in new window) , die nauwelijks bijdragen aan emissiereductie, en ze hebben nog eens 200 miljard dollar aan steun gepland. Vijf regeringen(opens in new window) – de Verenigde Staten, Noorwegen, Canada, de Europese Unie en Nederland – nemen 95% van deze uitgaven voor hun rekening.

Een kleine minderheid van mensen en bedrijven bezit het grootste deel van de rijkdom van de wereld, en velen hebben hun geld verdiend, en doen dat nog steeds, met bedrijven die gedreven worden door fossiele brandstoffen. Enorme bedrijven, waaronder grote olie- en gasbedrijven, blijven gebruik maken van agressieve belastingplanning om belastingen te ontwijken, waardoor landen miljarden dollars aan inkomsten(opens in new window) mislopen. Uit een analyse van het Tax Justice Network in 2023 bleek dat de wereld de komende tien jaar 4,8 biljoen dollar zou kunnen verliezen aan belastingparadijzen(opens in new window) . Uit onderzoek van Oil Change International(opens in new window) blijkt dat rijke landen $5 biljoen per jaar zouden kunnen genereren door een combinatie van vermogens- en vennootschapsbelastingen en een strengere aanpak van fossiele brandstoffen.

De oplossingen voor het financieringstekort voor klimaatmaatregelen liggen al op tafel en vereisen alleen dat beleidsmakers actie ondernemen. Het beëindigen van belastingontwijking, het stoppen van subsidies voor fossiele brandstoffen en het invoeren van vermogensbelastingen zou niet alleen geld genereren, maar ook helpen om de wereldwijde ongelijkheid in rijkdom aan te pakken, een ander doel waar de regeringen van de wereld zich voor zeggen in te zetten.

Het geld om klimaatverandering aan te pakken is er. Herverdeling en herstelbetalingen(opens in new window) zijn de beleidsinstrumenten die nodig zijn om geld op een rechtvaardige en eerlijke manier naar het Zuiden te sluizen en kwetsbare gemeenschappen in het Noorden te steunen. Deze aanpak genereert meer geld en legt de industrieën aan banden die verantwoordelijk blijven voor de groei van de uitstoot en het verbruik van hulpbronnen en – het allerbelangrijkste – is gericht op rechtvaardigheid.

In een notendop

Er is steeds meer bewijs dat heel weinig van het geld dat wordt verdiend in de CO2-compensatie-industrie terechtkomt bij de gemeenschappen en landen waar compensatieprojecten worden uitgevoerd. Integendeel, een reeks private actoren – de meeste in het Noorden – genereren aanzienlijke inkomsten uit de handel in CO2-kredieten, geld dat niet wordt gebruikt om echte klimaatactie te ondersteunen.

Ondertussen zijn er al beleidsinstrumenten om klimaatmaatregelen in het Zuiden te betalen. Het beëindigen van belastingontwijking en het opleggen van vermogensbelastingen, samen met andere wettelijke middelen om buitensporige rijkdom te onteigenen, samen met het beëindigen van de obscene praktijk van voortdurende subsidies voor fossiele brandstoffen, zouden de nodige triljoenen kunnen opleveren. Dit geld kan en moet worden overgemaakt aan het Zuiden in het kader van herstelbetalingen.