Een belastingverdrag met Nederland kan Mozambique tientallen miljoenen kosten

Nieuws

Jasper van Teeffelen

Sidonie East

20 maart 2023

Mozambique is een van de armste landen van Afrika, maar beschikt over enorme gasvoorraden en trekt daarom veel buitenlandse investeringen aan. Nederland, de op 4 na grootste investeerder in het land, onderhandelt momenteel met Mozambique over een belastingverdrag. Dat belastingverdrag met Nederland zou het ontwikkelingsland honderden miljoenen aan belastinginkomsten kunnen kosten, blijkt uit onderzoek van SOMO.

Belastingontwijking door middel van belastingverdragen: Mozambique

Multinationals maken gretig gebruik van de bijna honderd Nederlandse belastingverdragen wereldwijd om belasting te ontwijken. Om zichzelf als financiële draaischijf in de markt te zetten, spande Nederland zich jarenlang in voor zo laag mogelijke bronbelastingtarieven in haar verdragen. Bronbelastingen worden geheven op dividend, rente en royaltybetalingen.

Door de belastingverdragen van Nederland met ontwikkelingslanden kunnen multinationals belasting ontwijken juist daar waar deze inkomsten het meest nodig zijn. Na herhaaldelijke kritiek beloofde het kabinet in 2020 om in onderhandelingen met ontwikkelingslanden meer ruimte te geven voor hogere bronbelastingen. Een aankomend belastingverdrag met Mozambique is een belangrijke testcase voor dit nieuwe beleid.

Mozambique is een partnerland voor Nederlandse ontwikkelingssamenwerking. Nederland zou daarom geen belastingverdrag met Mozambique moeten sluiten dat de heffingsrechten van het land sterk inperkt. Mozambique heeft al twee zeer nadelige belastingverdragen getekend, met de Verenigde Arabische Emiraten en Mauritius.

In een vandaag verschenen onderzoek schat SOMO dat Mozambique hierdoor alleen al in 2021 $310 315 miljoen dollar aan belastinginkomsten is misgelopen. Het verdrag met Nederland moet niet leiden tot nog meer belastingverliezen voor Mozambique. Uit schattingen van SOMO blijkt dat verlaagde bronheffingen in een belastingverdrag met Nederland het land $20 miljoen dollar per jaar zou kunnen kosten.

Het ministerie van Financiën stelt dat het in de onderhandelingen met ontwikkelingslanden meer ruimte biedt voor hogere bronheffingen, maar het is zeer de vraag hoe dit in praktijk uitpakt. De door Nederland voorgestelde antimisbruikbepalingen zijn geen oplossing. Deze verleggen het probleem naar de Mozambikaanse belastingdienst, die moet optreden tegen verdragsmisbruik door brievenbusfirma’s in uit Nederland. Uit evaluatie van het ministerie van Buitenlandse Zaken zelf blijkt dat deze antimisbruikbepalingen door ontwikkelingslanden niet of nauwelijks worden toegepast, onder andere door capaciteitsgebrek.

Mozambique wordt momenteel geteisterd door een bloedige burgeroorlog in de noordelijke provincie Cabo Delgado. Bijna een miljoen mensen zijn hierdoor op de vlucht geslagen, waarvan 80% vrouwen en kinderen. In 2010 zijn in het gebied enorme gasvoorraden ontdekt, waarna het land miljarden aan investeringen van buitenlandse multinationals als TotalEnergies en ENI aantrok, terwijl onrust en ongelijkheid in de regio groeiden.