EU-handelsovereenkomst bedreigt mensenrechten in Indonesië

De handels- en investeringsovereenkomst waarover door de EU en Indonesië wordt onderhandeld – het Comprehensive Economic Partnership Agreement (CEPA) – vormt een ernstige bedreiging voor de mensenrechtensituatie in Indonesië. Dat stelt een nieuw rapport van Indonesia for Global Justice (IGJ), het Transnationaal Institute (TNI) en de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO). Het rapport wordt gepubliceerd in de week voor de derde CEPA-onderhandelingsronde in Brussel. Het roept de onderhandelende partijen op een gerichte mensenrechtenimpactanalyse uit te voeren die de richting van de onderhandelingen moet bepalen.

De CEPA-onderhandelingen begonnen in 2016 en een akkoord wordt in 2019 verwacht. De EU en Indonesië, de grootste economie in de Associatie van Zuidoost-Aziatische Naties (ASEAN), zijn belangrijke handelspartners. De onderhandelingen beslaan een brede waaier aan onderwerpen, waaronder tarieven, niet-tarifaire handelsbelemmeringen, handel in diensten en investeringen, handelsaspecten van overheidsaanbestedingen, mededingingsregels en intellectuele eigendomsrechten – met grote risico’s voor duurzame ontwikkeling en mensenrechten.

Investeringsbescherming en ISDS op gespannen voet met mensenrechten

Opname van een investeringshoofdstuk in de voorgestelde CEPA zal de vrijheid van Indonesië om regels te stellen in het algemeen belang beperken. Standaard investeringsbeschermingsbepalingen, afdwingbaar middels internationale arbitrage (ISDS), stellen buitenlandse investeerders in staat om landen voor een internationaal tribunaal te dagen als zij verwachten dat nieuwe wetten die het algemeen belang dienen, hun winstverwachting negatief zal beïnvloeden.
Het rapport beveelt aan om in het verdrag geen investeringsgeschillenbeslechting op te nemen, omdat dit in strijd is met de plicht van de overheid om mensenrechten te waarborgen.

Rachmi Hertanti, directeur van IGJ: “Het kan niet zo zijn dat investeringsbescherming de beleidsruimte om mensenrechten veilig te stellen verkleind. Een systeem dat multinationals in staat stelt om binnenlandse beleidskeuzes te beïnvloeden door te dreigen met miljoenenclaims, is onaanvaardbaar.”
Indonesië heeft al meerdere keren te maken gekregen met zulke miljoenenclaims, waardoor het land zich gedwongen zag om voorgenomen beleid af te zwakken en af te zien van strengere milieuwetgeving. “Een CEPA moet duidelijk vastleggen dat mensenrechten boven handels- en investeringsrecht gaan”, zegt Roeline Knottnerus, die namens SOMO en TNI mee heeft geschreven aan het rapport. “De mensenrechten- en milieueffecten van de CEPA moeten zowel vooraf als achteraf (periodiek) in kaart worden gebracht. Als er negatieve effecten worden gevonden, moet het verdrag worden aangepast.”

Hertanti: “Het is noodzakelijk dat er een mensenrechtenrapportage wordt uitgevoerd die de basis moet vormen voor de onderhandelingen. De potentiële impacts van de CEPA vereisen ook een veel transparanter proces en volledige betrokkenheid van de nationale parlementen.”