EU-wet tegen ‘conflictmineralen’ gaat vandaag in

Laat dit het startsein zijn voor Nederlandse bedrijven om serieus aan de slag te gaan met het tegengaan van misstanden in de mineraalketen.

Vandaag wordt de Europese conflictmineralenwet van kracht. De regels schrijven Europese importeurs van ruwe tin, tantaal, wolfraam en goud voor om na te gaan of zij met hun inkopen bijdragen aan conflict en mensenrechtenschendingen elders in de wereld. Hoewel deze regels pas vanaf 1 januari 2021 ingaan, roepen ActionAid en SOMO deze bedrijven op hun inspanningen om handel in conflictmineralen aan banden te leggen niet langer uit te stellen.

Een wet met goede intenties

Gewapende rebellen in landen als de Democratische Republiek Congo, Colombia en Afghanistan gebruiken de opbrengsten uit de mineraalhandel om hun bloedige strijd te financieren. De EU is een belangrijke bestemming voor deze mineralen, vooral verwerkt in alledaagse producten zoals laptops en mobiele telefoons, maar ook motoren en sieraden. De Europese wet tracht de inkomsten van de rebellen droog te leggen, door de EU geen afzetmarkt meer te laten zijn voor de grondstoffen die zoveel ellende en verderf veroorzaken. De EU erkent daarmee dat er bindende regels nodig zijn om dit dringende probleem aan te pakken en geeft daarmee een goed signaal af. Helaas gelden de regels slechts voor een paar bedrijven, namelijk de importeurs van de ruwe grondstoffen die een bepaald jaarlijks volume importeren. Volgens cijfers van de Europese Commissie is dit minder dan 1% van het totaal aantal bedrijven dat deze vier mineralen gebruikt. De handelsstroom naar de EU van producten waarin deze mineralen zijn verwerkt blijft ongecontroleerd.

Bedrijven: start vandaag nog

In internationale normen is al jaren geleden vastgelegd dat álle bedrijven mensenrechten dienen te respecteren. Voor de aanpak van conflictmineralen bestaan al sinds 2011 richtlijnen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Hierin staat een stappenplan voor het nagaan van grondstoffen en hoe bedrijven dienen te handelen als zij conflictmineralen gebruiken. Zowel een in 2010 aangenomen Amerikaanse wetgeving, als de verse EU-regels zijn hierop gestoeld. Bedrijven hoeven niet te wachten met het uitvoeren van checks tot 2021. Zij kunnen al publiek verslag uitbrengen over hun conflictmineralenbeleid en hun inspanningen om negatieve impacts tegen te gaan. Ook bedrijven die niet onder de wet vallen, omdat zij mineralen in producten importeren, of omdat zij andere conflictmineralen gebruiken die buiten de wetgeving vallen, zoals kobalt en koper, kunnen aan de slag. De OESO richtlijnen zijn ook voor deze bedrijven geschreven.

Actieve rol Nederlandse overheid nodig

De Nederlandse overheid kan een brede groep bedrijven stimuleren door ambitie te tonen bij de implementatie van de wetgeving. De overheid kan hierbij gebruik maken van prikkels én sancties. Zoals overheidssteun voor bedrijven die laten zien dat ze de aanpak van conflictmineralen serieus nemen en sancties voor bedrijven die betrokken zijn bij schendingen en waar verbetering uitblijft. De nog op te richten toezichthoudende autoriteit in Nederland die naleving van de wet controleert moet bedrijven de gelegenheid geven om zo snel mogelijk te rapporteren over hun inspanningen, en niet pas in 2021. Ook de bedrijven die met hun producten en mineralen buiten de wet vallen moeten terecht kunnen bij deze autoriteit.

De wet die vandaag in werking treedt is een compromis tussen twee uitersten. De Europese Commissie stelde 2,5 jaar geleden een volledig vrijwillig systeem voor, een meerderheid in het Europees Parlement (EP) stemde echter voor bindende regels voor alle bedrijven die conflictmineralen gebruiken.