Feeding the Financial Hype

SOMO publiceert vandaag het nieuwe rapport ‘Feeding the Financial Hype‘. Het rapport laat zien dat er steeds meer bewijs is dat de sterk toegenomen speculatie op de derivatenmarkt voor agrarische grondstoffen zorgt voor buitensporig stijgende voedselprijzen. Vooral de allerarmsten, die tot wel 80 procent van hun inkomen moeten uitgeven aan voedsel, worden hierdoor geraakt.

Agrarische derivatenmarkten stellen landbouw- en voedselverwerkende bedrijven in staat het risico van prijsschommelingen (hedging) te verminderen. Dit is een belangrijke functie omdat op de landbouwmarkten prijzen sterk kunnen fluctueren. Voedselderivatenmarkten spelen ook een belangrijke rol in prijsontdekking: de prijzen van ‘futures’ worden gebruikt bij het bepalen van de prijzen in de fysieke (spot) markt en bij het nemen van investeringsbeslissingen. Enige financiële speculatie is vaak welkom op de derivatenmarkt. Het kan de benodigde liquiditeit verschaffen waardoor het makkelijker wordt voor commerciële partijen om een handelspartner te vinden.

Financiële speculanten dominante partij in agrarische derivatenmarkten

In de afgelopen tien jaar zijn echter speculatieve investeringen in de grondstofderivatenmarkten, inclusief derivaten van levensmiddelen, sterk toegenomen. Het totale ‘commodity’ vermogen, veelal belegd in derivaten, is binnen een decennium gegroeid van een verwaarloosbare hoeveelheid tot bijna 100 miljard US$in 2005, en tot meer dan US$400 miljard op dit moment. Als gevolg hiervan zijn financiële speculanten nu de dominante partij in veel agrarische derivatenmarkten. Zij bezitten de meerderheid van de contracten, terwijl dit in 2000 maar tien tot twintig procent was.

Toename van armoede en ondervoeding

Financiële speculatie heeft eraan bijgedragen dat de prijs van voedingsmiddelen recordniveaus heeft bereikt in 2008 en 2011. Iedereen merkt het als voedselprijzen stijgen. Maar mensen in de allerarmste landen spenderen tot wel 80 procent van hun inkomen aan voedsel (in vergelijking met slechts tien procent in ontwikkelde landen). De allerarmsten worden dan ook onevenredig hard geraakt, vooral in arme landen die sterk afhankelijk zijn van voedselimport en voedselhulp.

Stijgende voedselprijzen zorgen daarmee rechtstreeks voor een toename van armoede en ondervoeding bij miljoenen mensen. Wereldvoedselmarkten worden ook beïnvloed door andere ontwikkelingen, zoals het toegenomen gebruik van gewassen voor de productie van energie, extreme weersomstandigheden en een sterke stijging van de vraag. Vele studies tonen echter aan dat de toegenomen financiële investeringen in grondstofderivaten in grote mate bijdragen aan de volatiliteit op de ‘futures- en spotmarkten’, en daarmee aan de recente prijsstijgingen en onvoorspelbare prijsschommelingen.

Beroep op Europese regering

Feeding the Financial Hype

Het SOMO-rapport concludeert dat de toegenomen speculatie op de grondstofderivatenmarkten meer kwaad doet dan goed.

“De toegenomen financiële speculatie brengt geen duidelijke voordelen en de hoge voedselprijzen die het gevolg ervan zijn, hebben een schadelijke invloed op de meest kwetsbaren”, aldus Rens van Tilburg, senior onderzoeker en een van de auteurs van het rapport.

SOMO doet daarom een beroep op de Europese regeringen om slagvaardig te handelen en financiële speculatie op de grondstofderivatenmarkten terug te brengen naar het niveau van vóór het jaar 2000. Hiertoe kan het voorzorgsprincipe, zoals vastgelegd in het Verdrag van Lissabon, worden gebruikt. Over de nieuwe wetgeving op derivatenmarkten wordt in 2011 en 2012 besloten. Wat gereguleerd moet worden is niet alleen het vergroten van de transparantie op de fysieke voedselmarkt en voedselderivatenmarkt, maar ook het vergroten van de capaciteit en expertise van de regelgevende instanties/supervisoren die de handelsinformatie moeten verwerken. Nieuwe regels zouden het aantal speculanten op de derivatenmarkt strikt moeten verminderen. Een belasting op financiële transacties zou speculatie verder kunnen verminderen en kunnen zorgen voor veranderingen in het landbouwbeleid.