Herziening belastingdeal Shell blijft uit

Geplaatst in categorie:

Lang lezen

Geschreven door:

Geschreven door: Vincent Kiezebrink

Gepubliceerd op: 23 april 2019

Dinsdag 4 juni debatteert de Tweede Kamer(opens in new window) met de staatssecretaris van Financiën over het Nederlandse rulingbeleid. Het kabinet wil nog altijd geen volledige inzage geven in de geheime belastingdeals die de fiscus sluit met bedrijven. Vorig jaar bleek dat, dankzij een ruling tussen Shell en de Belastingdienst, aandeelhouders van de oliegigant tussen 2005 en 2017 meer dan 7 miljard euro aan dividendbelasting ontliepen. Uit een nieuwe berekening van SOMO blijkt nu dat aandeelhouders van Shell in 2018 door dezelfde ruling €890 miljoen aan dividendbelasting hebben ontweken. Als er niets aan de ruling verandert kan op basis van een inschatting van toekomstige dividenden verwacht worden dat de totale misgelopen dividendbelasting de komende tien jaar oploopt tot tussen de €13,7 en €22,8 miljard.

De constructie

De oorsprong van de ruling tussen Shell en de fiscus ligt in 2004(opens in new window) , toen Shell besloot het Britse en Nederlandse deel van het bedrijf samen te voegen en het hoofdkantoor in Nederland te vestigen . Om te voorkomen dat de Britse aandeelhouders van Shell door de vestiging van het hoofdkantoor in Nederland ineens hier dividendbelasting zouden moeten gaan betalen, werd een constructie opgetuigd en een afspraak gemaakt met de Belastingdienst. Voor de constructie zijn de aandelen verdeeld in A-aandelen en B-aandelen, waarbij over A-aandelen het dividend gewoon in Nederland wordt uitbetaald (en dus onderhevig is aan de dividendbelasting), terwijl het dividend over B-aandelen wordt uitgekeerd vanuit twee Britse dochterondernemingen . Vanuit de Britse dochterondernemingen gaat het Shell dividend naar een trust in belastingparadijs Jersey, van waaruit het wordt verdeeld onder de aandeelhouders. Hierdoor wordt over de B-aandelen de Nederlandse dividendbelasting ontlopen. Deze constructie werd met een ruling goedgekeurd door de Belastingdienst en zo wist Shell zich ervan verzekerd dat haar Britse aandeelhouders geen last zouden krijgen van de Nederlandse dividendbelasting.

Een onrechtmatige ruling?

Volgens hoogleraar belastingrecht Jan van de Streek (UvA)(opens in new window) lijkt deze constructie in strijd met artikel 1 van de Nederlandse wet op de dividendbelasting. Dividend dient immers daar uitgekeerd te worden waar het uitkerende bedrijf gevestigd is. Een harde conclusie over de rechtmatigheid van de ruling kan niet worden getrokken zonder transparantie over de belastingruling van Shell. Het kabinet wil echter geen inzage geven in de ruling, en verschuilt zich daarbij achter haar fiscale geheimhoudingsplicht (artikel 67 Algemene wet inzake rijksbelastingen). Er is in een vertrouwelijke briefing wel informatie verstrekt aan de Tweede Kamer, maar de informatie hieruit mag niet openbaar worden gemaakt. Er kan ook geen beroep worden gedaan op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). In 2007 wees de Amsterdamse Rechtbank een Wob naar de Shell-ruling al af(opens in new window) , eveneens onder verwijzing naar Artikel 67 AWR, omdat het economische belang van de Nederlandse Staat zwaarder zou wegen dan het belang van transparantie.

Het blijft dus nog altijd een vraag of de deal tussen Shell en de fiscus in strijd is met de Nederlandse wet. Europarlementariër Paul Tang heeft een officiële klacht ingediend bij de Europese Commissie(opens in new window)  om de EU-commissaris voor mededinging Margrethe Vestager te laten onderzoeken of er bij deze deal niet, net als bij de rulings met Ikea en Starbucks, sprake is van ongeoorloofde staatssteun. Vestager heeft inmiddels aangegeven dat de Europese Commissie aan het kijken is of er sprake zou kunnen zijn van staatssteun(opens in new window) , waarna het een formele onderzoeksprocedure kan gaan starten.

De belastingontwijking gaat door

Sinds de onthulling van Shell’s ontwijkingsconstructie is het in Kamerdebatten besproken, hebben Kamerleden vertrouwelijke informatie gekregen over de ruling (waarna ze er niets over mochten zeggen), en heeft Eurocommissaris Vestager aangegeven de zaak mogelijk te gaan onderzoeken. Aan de ruling is vooralsnog echter niks veranderd. Zodoende genieten de aandeelhouders van Shell nog steeds van de voordelen van deze waarschijnlijk onrechtmatige constructie.

Shell betaalde in 2018 (voor het derde jaar op rij) het meeste dividend uit ter wereld, in totaal ongeveer €13 miljard(opens in new window) . Dit dividend werd, zoals elk jaar, verdeeld over de houders van A en B aandelen van Shell. Over de A-aandelen, van het van oorsprong Nederlandse deel van Shell, werd in 2018 gewoon 15% dividendbelasting ingehouden. Door de ontwijkingsconstructie via het VK en belastingparadijs Jersey is het dividend betaald over de B-aandelen, van het oorspronkelijk Britse deel van Shell, dus niet onderhevig aan de Nederlandse dividendbelasting.

Het door Shell uitgekeerde dividend over B-aandelen betrof in 2018 ongeveer €6 miljard, bijna de helft van het totale Shell dividend. Zonder de gebruikte ontwijkingsconstructie hadden Shell aandeelhouders hierover 15% dividendbelasting moeten betalen , wat neer komt op ongeveer €890 miljoen (zie tabel). Opgeteld bij de misgelopen Nederlandse inkomsten uit de dividendbelasting uit eerdere jaren betekent dit dat de houders van Shell B-aandelen sinds 2005 ongeveer €8 miljard aan Nederlandse belasting ontweken hebben. 

* Wisselkoersen per jaar gebruikt op basis van https://www.ofx.com/en-us/forex-news/historical-exchange-rates/yearly-average-rates/(opens in new window)  .Voor 2018 is per kwartaal de dividenduitkering bepaald en zijn bijbehorende wisselkoersen gebruikt op basis van https://www.poundsterlinglive.com/best-exchange-rates(opens in new window) .

Verloren belastinginkomsten tot 2028

Met de afschaffing van de dividendbelasting zou deze hele constructie niet langer nodig zijn. Zowel de A- als de B-aandeelhouders zouden dan immers vrijgesteld zijn van dividendbelasting. Nu de afschaffing niet meer doorgaat, zal Shell nog lang met deze constructie willen doorgaan. Hoe lang, dat hangt van de ruling met de Belastingdienst af. Rulings hebben in de regel een tijdsduur van vier a vijf jaar(opens in new window) , maar volgens de staatssecretaris van Financiën zijn uitzonderingen mogelijk “wanneer feiten en omstandigheden dit rechtvaardigen”(opens in new window) . RTL Nieuws vernam uit vertrouwelijke bron(opens in new window) dat de ruling van Shell geen einddatum heeft. Zonder adequaat ingrijpen door het kabinet of actie vanuit de Europese Commissie, kunnen de aandeelhouders van Shell de komende jaren dan ook blijven doorgaan met het ontwijken van de Nederlandse dividendbelasting.

Op basis van voorgaande jaren is het mogelijk een voorzichtige schatting te maken hoeveel dit de Nederlandse schatkist zal kosten. Uit bovenstaande tabel is vast te stellen dat Shell aandeelhouders in de afgelopen tien jaar gemiddeld €576 miljoen per jaar aan dividendbelasting ontweken. Zodoende valt te verwachten dat, uitgaande van een gelijkblijvende gemiddelde dividenduitkering, Nederland de komende tien jaar 5,8 miljard euro belastinginkomsten zal mislopen door de ruling. In 2028 zou het totaal aan ontweken dividendbelasting dan rond de €13,7 miljard komen te liggen, geld wat in de zorg of het onderwijs goed gebruikt kan worden. Dit is een conservatieve schatting, waarbij geen rekening wordt gehouden met factoren zoals fluctuerende olieprijzen, maar ook niet met de trend van groeiende dividenduitkeringen door Shell in de afgelopen tien jaar.

De afgelopen tien jaar zijn de dividenduitkeringen door Shell gemiddeld gegroeid met 9,04 procent per jaar. Mocht dit gemiddelde jaarlijkse groeipercentage zich de komende tien jaar voortzetten, dan zullen houders van Shell B aandelen in het jaar 2028 maar liefst €2,1 miljard aan dividendbelasting ontwijken (zie tabel). Het misgelopen bedrag voor de Nederlandse schatkist voor de komende tien jaar wordt dan €14,8 miljard, en het totaal over de gehele duur van de Shell dividendconstructie loopt dan op tot €22,8 miljard.

Vernieuwde rulingpraktijk verandert niets aan Shell-deal

Dinsdag 4 juni debatteert de Tweede Kamer over de plannen van de staatssecretaris van Financiën Menno Snel omtrent belastingontwijking en de vernieuwde rulingpraktijk. Hoewel het kabinet een stap in de goede richting zet door voortaan geanonimiseerde samenvattingen van rulings te publiceren, zullen alle al actieve rulings, waaronder de ruling met Shell, hier niet door geraakt worden. Ook is het maar de vraag of deze samenvattingen alle cruciale informatie zullen bevatten.

Verder zullen er vanaf nu geen rulings meer afgegeven worden wanneer het doel voor het bedrijf is om internationaal belasting te ontwijken. Een hele goede zaak, maar hoe de Belastingdienst vast gaat stellen of een bedrijf bezig is met belastingontwijking is vooralsnog niet duidelijk. Daarnaast krijgen rulings met een internationaal karakter binnen de vernieuwde rulingpraktijk een looptijd van maximaal 5 tot 10 jaar(opens in new window) .

De voorstellen van de staatssecretaris veranderen echter niets aan bestaande rulings. Rulings die in het verleden zijn afgesloten, zoals de deal met Shell, blijven geheim en gaan gewoon door. Alleen ingrijpen door de belastingdienst of een wetswijziging kunnen daar een einde aan maken. Zolang er niets verandert blijven rulings zoals die met Shell dus achter slot en grendel, en zal de rekening voor de Nederlandse schatkist blijven oplopen.

Reactie van Shell

In onderstaande reactie op dit artikel geeft Shell een eigen draai aan het verhaal. Met de stelling dat het “probleem” van de Nederlandse dividendbelasting zou zijn “opgelost” door het ‘dividend access mechanism’ wordt eraan voorbijgegaan dat deze oplossing waarschijnlijk niet in lijn is met het Nederlands recht.

Shell betoogt dat het recht om dividendbelasting te heffen over voormalige Britse aandelen nooit eerder heeft bestaan. Met dit argument wordt getracht de constructie te rechtvaardigen. Het feit dat overheden geen dividendbelasting heffen over dividenduitkeringen die in het buitenland plaatsvinden, is geen nieuwe informatie. Het probleem van deze structuur is juist dat overheden wél dividendbelasting dienen te heffen over uitkeringen op aandelen uit eigen land. Dat is hier niet het geval. Wanneer een bedrijf zich ergens vestigt wordt het daar, net als alle andere aanwezige bedrijven, belastingplichtig. De vraag of Shell zich anders wel in Nederland gevestigd zou hebben is niet relevant bij het toepassen van de Nederlandse Wet op de dividendbelasting.

SOMO schat in dat het ‘dividend access mechanism’, de officiële naam voor de ontwijkingsconstructie, de Nederlandse schatkist tot 2028 tussen de €13,7 en €22,8 miljard zal kosten. Shell zelf noemt het een “zegen” voor de Nederlandse schatkist.

Geplaatst in categorie:

Lang lezen

Geschreven door:

Geschreven door: Vincent Kiezebrink

Gepubliceerd op: 23 april 2019