Het verantwoord stopzetten van zakelijke relaties staat prominent op de agenda van beleidsmakers en management bedrijfsleven

De meeste richtlijnen voor investeerders en bedrijven met betrekking tot ondernemen en mensenrechten draaien om het verantwoordelijk omgaan met zakenpartners. Óf, wanneer en hoe een problematische zakenrelatie beëindigd kan worden is echter minder ontwikkeld maar minstens even belangrijk. Het stopzetten van een zakelijke relatie – en de dreiging tot stopzetting – moeten geloofwaardige opties zijn die de onderhandelingspositie versterken als het gaat om het aankaarten van mensenrechtenschendingen in de productieketens van bedrijven.

Should I stay or should I go?

In 2016 leverde SOMO een belangrijke bijdrage aan deze discussie met het rapport ‘Should I stay or should I go?’. Het rapport geeft een overzicht van aanbevelingen met betrekking tot het verantwoord terugtrekken van bedrijven uit productieketens, afkomstig uit de OESO-richtlijnen (OECD Guidelines) en de VN principes voor mensenrechten en bedrijven (UN Guiding Principles on Business and Human Rights, oftewel UNGP’s). Het rapport gaat bovendien verder dan deze richtlijnen en verkent ook de praktische overwegingen die naar voren komen wanneer er tot het besluit wordt gekomen de zakelijke relaties te beëindigen. ‘Should I stay or should I go?’ trok de aandacht van vele belanghebbenden. SOMO werd uitgenodigd om meerdere workshops te geven, inclusief workshops voor het Nederlandse Nationaal Contactpunt (NCP) en het UN Annual Forum on Business and Human Rights 2016.

In de nieuwe leidraad voor de financiële sector doet de OESO aanvullende praktische aanbevelingen aan investeerders over het verantwoord terugtrekken van investeringen

Het document, dat in juni 2017 verschijnt, bevat nieuwe aanbevelingen voor institutionele beleggers en gaat over de overweging van de noodzaak en de gepastheid van het terugtrekken van investeringen in bedrijven die mensenrechten schenden en milieuregels overtreden.

De Nederlandse overheid moedigt energiebedrijven aan om de mogelijkheden omtrent het verantwoordelijk stopzetten van zakelijke relaties in de productieketen van kolen te verkennen

Naar aanleiding van SOMO’s aanbevelingen heeft de Minister voor Handel en Ontwikkelingssamenwerking, Lilianne Ploumen, haar steun uitgesproken voor het verkennen van het (tijdelijk) stopzetten van zakelijke relaties als een instrument om de negatieve effecten op mensenrechten in de productieketen van kolen tegen te gaan. In december 2016, nodigden het Ministerie van Buitenlandse Zaken en Nederlandse energiebedrijven SOMO uit om twee workshops te geven over het verantwoord beëindigen van zakenrelaties. De workshops richtten zich op de praktische uitdagingen en kansen voor bedrijven om het stopzetten van zakelijke relaties (of de dreiging daartoe) strategisch in te zetten als instrument om de negatieve impact op mensenrechten in de productieketen van kolen tegen te gaan. Is het bijvoorbeeld technisch gezien mogelijk dat bedrijven zich tijdelijk terugtrekken wanneer het gaat om de inkoop van kolen? En wat zijn de potentiële negatieve gevolgen voor mensenrechten als de zakelijke relaties (tijdelijk) worden stopgezet? De conferentie diende als basis voor de ontwikkeling van actieplannen door de Nederlandse overheid en Nederlandse energiebedrijven gericht op het verbeteren van mensenrechten en milieu in de productieketens van Nederlandse energiebedrijven.

Het UN Annual Forum on Business and Human Rights 2016

SOMO, Shift en Pax zijn ook uitgenodigd voor het jaarlijkse forum voor bedrijven en mensenrechten om een sessie te faciliteren over het verantwoord stopzetten van zakelijke relaties. Rachel Davis, de directeur van Shift, legde eerst uit wat de UNGP’s zeggen over het terugtrekken uit productieketens of investeringen, hoe dit proces voor zowel de partij die zich terugtrekt als voor de partij met wie de zakelijke relatie wordt stopgezet zwaar kan wegen, en hoe belangrijk het is om de specifieke context van deze verschillende stopzettingsbesluiten in kaart te brengen. Door middel van een talkshow – voorgezeten door Joseph Wilde-Ramsing (SOMO/OECD Watch)- vertelden partijen die direct betrokken waren bij een zaak waarin besloten was de zakelijke relatie direct stop te zetten nadat er kinderarbeid in de productieketen was geconstateerd over hun afwegingen en de consequenties van hun beslissing. De vorm faciliteerde een eerlijke discussie over de praktische effecten van dit type besluiten, en welke consequenties het heeft voor alle betrokkenen.

Vervolgens werd deze case study in kleinere groepen bediscussieerd. Hier kwamen ook de ervaringen van deelnemers aan bod, inclusief de praktische consequenties die een dergelijk besluit heeft voor de verschillende belanghebbenden. Deze ervaringen werden daarna besproken in een plenaire sessie, die nog enkele nieuwe inzichten opleverde, bijvoorbeeld om de mogelijkheid tot stopzetting van zakelijke relaties bij het schenden van mensenrechten al op te nemen in de contracten.

Toekomst

SOMO zal, samen met Shift, het verzamelen van succesvolle én minder succesvolle voorbeelden uit de praktijk voortzetten. Daarbij wordt er op dit moment hard gewerkt aan het ontwikkelen van hulpmiddelen om de besluitvorming betreffende het verantwoord stopzetten van zakelijke relaties te faciliteren.