Jouw smartphone is gemaakt door een onderbetaalde student

Door Irene Schipper

Deze colomn verscheen op 10 februari op oneworld.nl(opens in new window) .

De elektronica-industrie heeft een nieuwe kwetsbare groep gevonden om uit te buiten als goedkope arbeiders. Na de migrantenarbeiders en uitzendkrachten zijn nu studenten de klos.

Arbeidstekorten en stijgende lonen in China hebben de overheid, scholen en elektronicabedrijven tot een creatieve samenwerking gebracht. In beroepsopleidingen, maar ook in het curriculum van universitaire programma’s, zijn verplichte stages opgenomen. De stageplekken worden geregeld in een één-tweetje tussen de scholen en fabrieken, met medewerking van de overheid. Deze stages zijn niet vrijwillig: wie weigert, krijgt geen diploma.

Je zult je afvragen wat hier niet goed aan is. Werkervaring opdoen in de vorm van een stage is tenslotte ook in Nederland een gewaardeerde methode binnen opleidingen. Maar in China ligt het anders. Daar zijn deze stages niet vrijwillig: wie weigert, krijgt geen diploma. En ongeacht welke opleiding iemand ook volgt, iedereen komt terecht in dezelfde elektronicafabrieken. Om daar monotoon productiewerk uit te voeren aan de lopende band waarvoor je echt geen opleiding nodig hebt. Acht tot twaalf uur per dag, inclusief nachtdiensten, vaak zo’n zes maanden achtereen.

Gedwongen arbeid

De laatste twee jaar verschijnen met enige regelmaat artikelen en reportages waarin de moeilijke situatie van deze studentenarbeiders worden beschreven. Een onderzoek toonde aan dat in 85 procent van de gevallen het werk in de fabriek niets met de gevolgde opleiding te maken heeft. Bovendien zit dan de helft van de tewerkgestelde studenten nog in hun eerste opleidingsjaar – dit is wettelijk niet toegestaan in China.

Gemiddeld zijn ze 17 jaar oud. Salaris wordt gedeeltelijk ingehouden door scholen, en gemiddeld wordt er 11 uur per dag gewerkt, zes dagen per week. Hoewel ze dus als gewone arbeiders worden ingezet krijgen zij niet dezelfde vergoedingen, hoeft de werkgever geen sociale premies te betalen en zijn ze niet beschermd door de arbeidswetgeving. Ze kunnen niet met het werk stoppen zonder hun opleiding op te zeggen. Een Chinese arbeidersorganisatie vond een school die hun studenten 24 maanden stage liet lopen in een driejarige opleiding.

Wat maken die studenten dan, vraag je je misschien af. Twee voorbeelden. Meer dan duizend studenten werden in een Foxconn fabriek ingezet om op tijd de PlayStation 4 in de winkels te krijgen. En in een maand tijd werkten meer dan 7.000 studenten in de Chengdu-fabriek van Foxconn die alleen producten voor Apple maakt. Zij willen niet dat in de fabrieken die hun producten maken studenten meer dan 20 procent van het arbeidersbestand uitmaken.

200.000 studenten

Steeds meer fabrieken maken permanent gebruik van deze studentenarbeiders. Er zijn gevallen dat 70 procent van de arbeiders uit ‘studenten’ (stagiaires) bestaat. Bedrijven als Apple en HP hebben nieuwe regels opgenomen in hun gedragscodes, zij willen niet dat in de fabrieken die hun producten maken studenten meer dan 20 procent van het arbeidersbestand uitmaken. Klinkt mooi, maar als je bedenkt dat hun grootste toeleverancier (Foxconn) meer dan één miljoen werknemers heeft, dan heb je het alsnog over een toegestaan aantal van 200.000 studenten in deze fabrieken. Lees hier meer over andere kwesties rond arbeidsomstandigheden bij Foxconn.

SOMO publiceert binnenkort een rapport over ‘student labour’ in de elektronicasector waarin deze trend om scholen in te zetten om goedkope arbeidskrachten te rekruteren wordt beschreven. Niet alleen in China, maar ook in de Filippijnen en Thailand.