Kinderen betrokken bij paranotenoogst in Bolivia

Kinderarbeid, lonen die te laag zijn om een gezin van te onderhouden en arbeiders die zich gevangen voelen in hun werk door een uitstaande schuld bij hun bazen. Dat zijn de belangrijkste resultaten van een onderzoek naar de arbeidsomstandigheden in de paranoten-sector in Bolivia. Terwijl de meeste schakels in de productieketen profiteerden van de stijgende prijzen in de afgelopen jaren, bleven de lonen van de notenrapers gelijk.

Wereldwijd wordt er jaarlijks ongeveer 27.500 ton paranoten verhandeld. Hiervan komt 78 procent uit Bolivia. De meeste paranoten komen terecht in luxe notenmixen, mueslirepen of ontbijtgranen. In tegenstelling tot andere noten, kunnen paranoten niet commercieel geteeld worden. Ze groeien alleen in het regenwoud, waardoor de handel in deze noten kan bijdragen aan behoud van regenwoud in Bolivia, Brazilië en Peru.

Paranoten: Uitbuiting van arbeiders in het Boliviaanse regenwoud

Uit onderzoek van SOMO, de Belgische ngo FOS en de Boliviaanse organisatie CIPCA blijkt, dat er veel mis is met de arbeidsomstandigheden in deze sector. De organisaties deden onderzoek in oogstgebieden en in verwerkingsbedrijven in Bolivia, waar in totaal circa 22.000 mensen werkzaam zijn. Daarnaast onderzochten ze de waardeverdeling in de productieketen.

Vierenzestig procent van de arbeiders neemt hun minderjarige kinderen mee om te helpen bij de oogst. Maar zelfs dan verdienen ze niet genoeg om rond te kunnen komen. Bij de oogst zitten arbeiders ook in een ongezonde situatie met hun werkgevers. Ze hebben vaak een schuld bij hun werkgever, omdat ze een voorschot op hun loon hebben aangevraagd. Ook zijn ze op de werkgever aangewezen voor hun eerste levensbehoeften, omdat ze wonen in geïsoleerde kampen (barracas) waar de winkels in handen zijn van de plantage-eigenaar. Daarnaast heeft een klein deel van de werknemers in de oogst en in de fabrieken waar de noten verwerkt worden te maken met bedreigingen, seksuele intimidatie en geweld op het werk.

Het aanpakken van de arbeidsomstandigheden in deze relatief kleine sector kan een grote winst opleveren: een duurzaam en eerlijke paranotenketen.

“Afnemers in de sector moeten hun verantwoordelijkheid nemen en samen met hun leveranciers de problemen voortvarend aanpakken”, aldus Sanne van de Wal, onderzoeker bij SOMO.

Keten in beeld

Voor het eerst is nu ook de waardeverdeling in de keten inzichtelijk gemaakt, en welke partijen de afgelopen jaren hebben geprofiteerd van de prijsstijgingen.

“Het is heel duidelijk dat verdeling scheef is”, aldus Van der Wal. “De mensen die oogsten zagen hun lonen niet stijgen, terwijl alle andere partijen in Bolivia erop vooruit gingen.”

Dit inzicht uit het onderzoek, heeft arbeiders en kleine inheemse en lokale producenten voor het eerst verenigd en gesterkt in de onderhandelingen met de werkgevers voor hogere prijzen en dito loon. Een aantal belangrijke bedrijven in elk segment van de paranootketen werd om een reactie gevraagd op de bevindingen. Zij gaven meestal weinig blijk van herkenning maar kondigden wel verder onderzoek aan. Supermarktketen ALDI gaf aan dat eigen onderzoek naar de problematiek bijna afgerond was waarna het concern stappen neemt om misstanden aan te pakken.