Miljardensubsidie verstoort Nederlandse bankensector

De vier grootste Nederlandse banken ontvangen jaarlijks een verborgen ‘subsidie’ van tussen de 4,1 en 12,3 miljard euro. Dit is wat ze besparen op hun financieringskosten doordat crediteuren ervan uitgaan dat de Nederlandse staat deze banken altijd zal redden. Een bedrag dat gelijk staat aan twee derde tot bijna tweemaal hun winst in 2011. Dat blijkt uit het nieuwe onderzoek ‘Het Financiële Overgewicht van Nederland’ van SOMO.

Het Financiële Overgewicht van Nederland

Uit het rapport blijkt ook dat de lonen in de Nederlandse bankensector de afgelopen jaren niet alleen aanzienlijk sterker zijn gestegen dan in de rest van de Nederlandse economie, maar ook sterker dan in de financiële sectoren in andere ontwikkelde landen. Sinds de crisis, waarbij veel van de winsten van banken zijn verdampt, zijn deze lonen in Nederland nauwelijks bijgesteld.

Deze grote en dure bankensector is een last voor de Nederlandse economie. Er zijn belangrijke stappen gezet om de bankensector te laten afslanken, maar meer is nodig. De commissie Wijffels die het kabinet komend jaar zal adviseren over de toekomst van de bankensector mag daarom verdere en onconventionele maatregelen niet schuwen.

Verborgen subsidie

De vier grootste Nederlandse banken kunnen relatief goedkoop geld lenen omdat financiële markten verwachten dat de Nederlandse staat hen financieel te hulp zal schieten als ze in problemen komen. Dat financiële voordeel loopt van ongeveer één procentpunt (ING en Rabobank) tot meer dan twee procentpunt (ABN Amro en SNS bank).

SOMO heeft het financiële voordeel dat deze banken oplevert berekend. Deze verborgen ‘subsidie’ bedroeg vorig jaar tussen de 4,1 en 12,3 miljard euro. Ofwel twee-derde tot bijna tweemaal de winst die deze vier banken in 2011 rapporteerden.Dit voordeel stelt hen in staat om meer risico’s te nemen en een groter marktaandeel te veroveren doordat het ze een concurrentievoordeel geeft ten opzichte van kleinere banken en banken uit landen met een minder solide staatshuishouding.

Groot risico voor belastingbetaler

“De verborgen subsidie is een maat van de verstoring van de bancaire markt doordat banken te groot of complex zijn om failliet te laten gaan. Het onderzoek van SOMO laat daarmee zien dat het ‘too big to fail’-probleem, onverminderd groot is. Dit ondanks de al genomen maatregelen. Sterker nog, de Nederlandse bankenmarkt is sinds de crisis enkel verder geconcentreerd geraakt. Het risico voor de Nederlandse belastingbetaler is onverminderd groot”, aldus SOMO-onderzoeker Rens van Tilburg.

Hoge lonen

Het SOMO-onderzoek toont ook aan hoe de lonen in de banksector veel sterker zijn gestegen dan in andere sectoren in Nederland en ook sterker dan in financiële sectoren in andere westerse landen. Het verschil in lonen tussen de bankensector en het gemiddelde in Nederland nam toe van 20% begin jaren ’90 tot meer dan 80% in 2007. Alleen in IJsland stegen tussen 1999 en 2009 de lonen in de financiële sector harder dan in Nederland. Ondanks het feit dat veel van de vermeende voordelen van schaalvergroting in de financiële sector inmiddels een illusie blijken te zijn, en zelfs nadelige gevolgen kunnen hebben, wordt er binnen de sector zelf stevig vastgehouden aan deze zienswijze. Ook de lonen in de sector zijn nog nauwelijks aangepast.

Economisch onderzoek leert dat banken met de omvang van de drie grootste Nederlandse banken vooral schaalnadelen geven. Ook blijkt een bankensector die als geheel zo groot is als die in Nederland de economie te schaden.

Aanbevelingen

SOMO concludeert dat de Nederlandse economie baat heeft bij een forse afslanking van zijn banken. SOMO doet de volgende aanbevelingen om te komen tot een bankensector met een gezonde omvang:

• Breng de beloning in de bankensector in lijn met wat voor vergelijkbare functies in andere sectoren wordt betaald.
• Maak banken aantrekkelijk voor lange termijn gerichte aandeelhouders door middel van een sober en stabiel bedrijfsmodel. En via beschermingsconstructies te wapenen tegen vijandige overnames.
• Vergroot de diversiteit in de sector: Liever meer kleine banken dan dat ABN AMRO zijn internationale activiteiten weer uitbouwt.
• Verminder de fiscale prikkels om schulden te maken.