Nederland, belastingparadijs

Niet voor niets hebben 80 van de 100 grootste bedrijven ter wereld zich daarom met een holdingmaatschappij in ‘belastingparadijs Nederland’ gevestigd. Nederland hanteert een dubbele moraal, zegt Rodrigo Fernandez, financieel geograaf en multinational-onderzoeker:

Financieel waterhoofd
In top-tienlijstjes met wereldwijde kapitaalstromen scoort Nederland altijd hoog, samen met landen als Zwitserland, de Kaaimaneilanden, Ierland en Luxemburg. Het gaat hier om kleine economieën met gigantische financiële waterhoofden.

Ze zijn schakels in een keten van financiële centra die multinationale ondernemingen, banken en hedgefondsen in staat stellen om onvoorstelbare kapitaalstromen de wereld rond te pompen. Financiële stromen die geen enkele relatie hebben met enige reële economische activiteit in het land waar ze in de boeken komen.

Deze financiële stromen vinden grotendeels plaats in lege hulzen, beter bekend als ‘brievenbusondernemingen’. Het belangrijkste doel is het ontwijken van belastingverplichtingen en het omzeilen van regulering. Het resultaat is dat investeringen uit land A niet direct naar land B gaan, maar via Nederland om gebruik te kunnen maken van de fiscale trucs, die de Nederland kan bieden.

Geen verplichtingen
Een van de belangrijkste fiscale eigenschappen van Nederland is het bijzonder uitgestrekte netwerk van bilaterale belasting- en investeringsverdragen. Juist de combinatie van die twee soorten verdragen geeft multinationale ondernemingen in Nederland veel rechten, terwijl er geen echte plichten tegenover staan. Daarom wordt Nederland door het Tax Justice Network een verdragsparadijs genoemd.

Deze belastingverdragen – vaak met ontwikkelingslanden – werden oorspronkelijk gesloten om te voorkomen dat er dubbele belasting werd geheven op dezelfde activiteiten van bedrijven, in verschillende landen. Maar tegenwoordig worden ze vooral gebruikt voor het verschuiven van het recht om belasting te heffen in het bronland waar de economische activiteit plaatsvindt, naar het vestigingsland, waar het hoofdkantoor is gevestigd.

Fiscale vrijplaats
In Nederland zijn – op papier – veel hoofdkantoren gevestigd die gebruik maken van het gunstige Nederlandse fiscale regime, waardoor het land waar de economische activiteit plaatsvindt geen belasting mag heffen. Ter vergelijking: in Nederland ligt het belastingtarief op gemiddeld 5 procent, terwijl het in de VS om 35 procent gaat.

De Nederlandse overheid zou kritische vragen moeten stellen over de fiscale vrijplaats die door een klein leger van 15.000 fiscalisten, notarissen en juristen is opgebouwd op de Zuidas, langs de ringweg rond Amsterdam. Tegenover belastingopbrengsten van een miljard euro in Nederland, staat een veelheid aan belastinginkomsten die in andere landen verloren gaat.

Ontwikkelingslanden missen geld
Cijfers over de rol van individuele fiscale vrijplaatsen zijn moeilijk te geven, maar de NGO Christian Aid heeft becijferd dat ontwikkelingslanden jaarlijks ruim 160 miljard euro mislopen aan belastingopbrengsten, tegenover de totale stroom aan ontwikkelingshulp van 100 miljard.

Het tolereren van dusdanig grote en oncontroleerbare financiële stromen brengt de stabiliteit van het financiële systeem in gevaar.

Nederland hypocriet
Op het moment dat Europa zucht onder een gevoelige schuldencrisis, is Nederland een belangrijke schakel in een netwerk dat grote multinationals en banken in staat stelt om hun belastingverplichting te ontwijken. Terwijl iedereen de broekriem moet aantrekken, van Athene en Madrid tot Amsterdam, ontkomen de breedste schouders en wordt de legitimiteit van het fiscale regime ondermijnd.

Nederland speelt een hypocriete rol in de crisis, door andere landen ervan te beschuldigen er een potje van te maken, terwijl ze zelf banken en multinationals een vrijplaats biedt om vanuit te opereren.