Nederland blijft vasthouden aan eenzijdige en aparte rechtsbescherming voor investeerders

Op 26 oktober werd de langverwachte finale versie van de model-tekst voor Nederlandse bilaterale investeringsverdragen(opens in new window) gepubliceerd. De conceptversie van de model-tekst werd van 16 mei tot 18 juni 2018 in een internetconsultatie voorgelegd aan het Nederlandse publiek, waarop maar liefst 1.657 burgers en organisaties de moeite namen om een reactie te sturen. De vraag is nu of de inbreng van de deelnemers aan de publieksconsultatie voldoende is meegenomen en of de uiteindelijke model-tekst de toets van de kritiek op het eerdere model kan doorstaan.

Voor het belangrijkste gedeelte niet: van de 1.657 reacties is 99% tegen het controversiële en achterhaalde systeem van Investor-to-State Dispute Settlement (ISDS) waarbij bedrijven en investeerders buiten de nationale rechtsorde staten kunnen aanklagen. Waarom dan toch gekozen om onverkort vast te houden aan een eenzijdige, aparte rechtsgang buiten de nationale rechter voor investeerders? Voor de Handel Anders! coalitie , waar SOMO een onderdeel van uitmaakt, blijft een systeem gebaseerd op speciale rechten voor bedrijven buiten de nationale rechtsorde om onacceptabel.

De nieuwe model-tekst kent een aantal verbeteringen ten opzichte van het oude modelverdrag uit 2004. Positief is dat er pogingen gedaan zijn om het oneigenlijke gebruik van Nederlandse verdragen door brievenbusmaatschappijen tegen te gaan. Ook wordt er nadruk gelegd op het belang van verantwoorde investeringen die bijdragen aan duurzame economische ontwikkeling en worden de maatschappelijke verantwoordelijkheden van investeerders benoemd.

Maar ook in het nieuwe model kan de buitenlandse investeerder nog altijd aanspraak maken op brede investeringsbescherming, inclusief problematische, breed interpreteerbare rechten zoals ‘eerlijke en billijke behandeling’, en bescherming tegen inbreuk op de ‘legitieme verwachtingen’ van de investeerder en bescherming tegen ‘indirecte onteigening’. Dit zijn bij uitstek de bepalingen die vaak worden ingeroepen om overheidsmaatregelen met een impact op het investeringsrendement aan te vechten. Door handhaven van deze bepalingen blijft het risico bestaan dat bedrijven onder dreiging van investeringsclaims overheden onder druk kunnen zetten om voorgenomen publiek beleid af te zwakken of te parkeren.

En hoewel de maatschappelijke verantwoordelijkheden van investeerders worden benoemd, zijn plichten voor investeerders echter niet bindend en afdwingbaar opgenomen. Daarmee wordt onvoldoende recht gedaan aan de inzet van het kabinet voor een toekomstbestendig handels- en investeringssysteem, waarin, zoals minister Kaag in haar aanbiedingsbrief(opens in new window) bij de nieuwe model-tekst investeringsakkoorden schrijft, ‘duurzaamheid en inclusiviteit kernbegrippen zijn’. Arbeidsstandaarden en milieunormen, alsmede aansprakelijkheid van bedrijven en investeerders voor schendingen, blijven zwak geborgd.

De Handel Anders! coalitie roept de Tweede Kamer op om met aanscherpende eisen te komen om ervoor te zorgen dat Nederland een voortrekkersrol kan nemen met betrekking tot het ontwikkelen van een daadwerkelijk verantwoord en duurzaam investeringsbeleid. In de bijlage staat een uitgebreide analyse gemaakt door verschillende experts uit het Handel Anders! netwerk.

Reactie Handel Anders-coalitie op nieuwe Nederlandse model-tekst over bilaterale investeringsverdragen