Nederland is paradijs voor dieven en dictators

SOMO-onderzoekers Roos van Os en Indra Römgens schreven een opiniestuk in de Volksrant over het hoe en waarom Nederland dubieuze mijnbouwbedrijven, belastingontduikers, dictators en wapenhandelaren faciliteert in het verhullen van hun identiteit.

Dit opiniestuk was op 3 april in de Volkskrant(opens in new window) te lezen.

In een muisklik bestel je online een ‘anonieme belastingvrije NV of BV’ en geniet je van de garantie van ‘absolute geheimhouding van begunstigden en aandeelhouders en de hoogste mogelijke graad van bescherming voor de directeuren en bestuurders van de onderneming’. Zo presenteert Juristen uit Den Haag – naar eigen zeggen de grootste Nederlandse aanbieder van vennootschappen en vennootschapsstructuren – het aantrekkelijke fiscale klimaat van Nederland.

Aantrekkelijk voor dictators als Kadhafi en Soeharto. Maar ook voor bedrijven als Enron, Trafigura en Parmalat. Het boek ‘Het Belastingparadijs’ beschrijft nauwgezet dat bij vrijwel alle grote bedrijfsschandalen (zoals van bovengenoemden) van de afgelopen tijd veelal geanonimiseerde Nederlandse brievenbussen waren betrokken. Er is de afgelopen jaren veel aandacht voor de belastingontwijking en het Nederlandse fiscale klimaat. Minder aandacht gaat uit naar de relatie tussen de brievenbusindustrie en omstreden praktijken zoals omkoping, corruptie, witwasoperaties en mensenrechtenschendingen.

Nederland bevordert niet alleen de uitholling van de belastinggrondslag in andere landen, maar faciliteert ook corrupte elites en bedrijven die betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen door (fiscale) voordelen te bieden zonder eisen te stellen aan bedrijfsvoering, transparantie of aansprakelijkheid.

Zoals afgelopen weken bleek, onder andere na uitgebreide berichtgeving in de Volkskrant (14-02), gebruikten ook de zoon en zakenvrienden van de Oekraı̈ense oud-president Viktor Janoekovitsj Nederlandse brievenbussen om corrupte gelden te verbergen en belasting te ontwijken. Het gaat om een holdingconstructie waarbij een Amsterdamse BV eigenaar is van twee Oekraı̈ense kolencentrales. De kolencentrales zijn omstreden. Naast de catastrofale gevolgen van de veelal illegale mijnen voor het milieu en de lokale leefomgeving van omliggende dorpen, zijn de arbeidsomstandigheden erbarmelijk en worden lokale sociale afdrachten en wetgeving even vakkundig ontweken als belastingen.

Van de totale wereldeconomie stroomt een tiende door de Nederlandse brievenbussen. Wereldwijd blijft 17.000.000.000.000 (!) euro aan vermogen, zo schat een voormalig econoom van McKinsey, onbelast. Nederland levert als belastingparadijs een belangrijke bijdrage door het faciliteren van dit systeem van anonieme, ondoorgrondelijke en vaak zeer complexe bedrijfsstructuren. Anonieme bedrijven en complexe juridische holdingstructuren maken het moeilijk en in veel gevallen zelfs onmogelijk om verantwoordelijkheden voor misstanden of misdaden toe te wijzen aan personen. De holdings vormen een effectief moreel en juridisch schild voor aansprakelijkheid.

Internationale organisaties als de OESO en het IMF hebben Nederland hier in de afgelopen jaren voor op de vingers getikt. Door gebrek aan transparantie en toezicht heeft de overheid onvoldoende in de gaten wie er geld door Nederland sluist en blijft het incidentenpolitiek. In plaats van energie te steken in beter toezicht, promoot de overheid liever op Nederlandse ambassades hoe een holdingstructuur in ons land gebruikt kan worden voor belastingontwijking – eh, sorry, voor ‘effectieve fiscale planning’.

Het huidige systeem van anonimiteit en straffeloosheid kent uiteraard ook slachtoffers. Voor hen is het momenteel vrijwel onmogelijk om hun recht te halen. Op 4 april was er in de Tweede Kamer een debat over het Nationaal Actieplan mensenrechten en bedrijfsleven. Hoewel transparantie een belangrijk onderdeel is van het actieplan, verzuimt het kabinet om dit concreet handen en voeten te geven als het gaat om toegang tot bedrijfsgegevens en structuren. Toegang tot bedrijfsinformatie blijft duur. Om bijvoorbeeld van een bedrijf als Trafigura, met wereldwijd vele honderden dochterondernemingen, alleen de Nederlandse jaarrekeningen op te vragen voor drie jaar, is een burger al snel een paar duizend euro kwijt.

Daarnaast geeft de overheid al lange tijd aan niet van plan te zijn gegevens over de eigenaren achter brievenbussen openbaar toegankelijk te maken. Ook in EU-verband steunt Nederland voorstellen hiertoe vooralsnog niet. De Tweede Kamer heeft op 18 maart jl. echter een motie aangenomen die de regering verzoekt zich wél actief in te zetten voor publieke registers van bedrijfseigenaren. Minister Dijsselbloem (Financiën) moet gehoor geven aan dit verzoek dat mede door zijn eigen partij, de PvdA, wordt gesteund.

Want waarom zouden dubieuze mijnbouwbedrijven, belastingontduikers, dictators en wapenhandelaren gefaciliteerd worden in het verhullen van hun identiteit? Waarom is het überhaupt nodig dat bedrijven anoniem kunnen opereren?

Meer transparantie, verbeterde toegang tot informatie en gedegen toezicht op de duizenden brievenbusfirma’s zijn een noodzaak geworden. Bovendien moet de overheid erop toezien dat alle bedrijven in Nederland – dus ook brievenbussen zonder werkelijke activiteiten – zich niet schuldig maken aan internationale misdrijven en mensenrechtenschendingen.

Kortom: het is tijd dat de overheid stopt met de kant kiezen van dubieuze bedrijven, maar ze juist aanpakt.