Onderzoek naar belastingontwijking

Wetenschappers, onderzoeksjournalisten en ngo’s gaan nauwer samenwerken om de gevolgen van het internationale belastingregime, zoals belastingontwijking door multinationals en inkomstenderving door ontwikkelingslanden, te duiden. “Vooral onderzoek naar internationale geldstromen staat hoog op de agenda. Het is nu heel moeilijk om internationale data te vergelijken en te kunnen berekenen hoeveel belastinginkomsten ontwikkelingslanden mislopen door belastingontwijking, zoals ook in Nederland veel gebeurt”, zegt Katrin McGauran, SOMO-onderzoeker voor de financiële sector. In een Tax Seminar (8 juni) bracht SOMO internationale wetenschappers, ngo’s uit het Tax Justice Network en journalisten bijeen om het onderzoek naar belastingontwijking te versterken en kennis uit te wisselen.

SOMO bracht op 8 juni in een Tax Seminar internationale wetenschappers, journalisten en maatschappelijke organisaties bijeen om het onderzoek naar belastingontwijking te versterken, kennis uit te wisselen en eventueel een gezamenlijke onderzoeksagenda op te zetten. Aanwezig waren onder anderen politicologen, juristen, economen, ngo’s uit het Tax Justice Network en journalisten van onder meer [de Nederlandse krant] het Financieele Dagblad (FD).

McGauran: “Het is nog niet goed onderzocht hoeveel winsten door Nederland worden gesluisd en hoeveel inkomsten ontwikkelingslanden, maar ook OESO-landen, mislopen. Hiervoor willen we samenwerking tussen onderzoeksjournalisten, academici en ngo’s bevorderen en fondsen werven.”
“Onderzoekers kunnen zich wel eens in de cijfers verliezen terwijl ngo’s meer statistieke onderbouwing nodig hebben voor het grotere verhaal van de impact van belastingontwijking in zowel arme landen als de EU-lidstaten, die nu hard worden getroffen door de financiële crisis. Onderzoeksjournalisten kunnen een grote rol spelen in het openbaar maken van misstanden zoals de belastingroute nl(opens in new window) reeks van het FD heeft laten zien; daarvoor zijn de twee journalisten recentelijk met de Citi Journalistic Excellence Award beloond.”

Als het gaat om het doorsluizen van rente-inkomsten en royalty’s staat Nederland bij multinationals al jaren bekend als een veilige haven voor bijzondere financiële instellingen (BFI’s), zoals brievenbusmaatschappijen. “Het ministerie van Financiën heeft onderzocht of de eisen ten aanzien van deze firma’s moeten worden aangescherpt en geconcludeerd dat de huidige zogenaamde substance eisen voldoende zijn. Deze constatering negeert de realiteit: belastingadviseurs en vakbladen schrijven uitgebreide artikelen over hoe de Nederlandse wetgeving en het verdragennetwerk gebruikt kan worden om belasting te verlagen en omzeilen. Toch blijft het ministerie van Financiën beweren dat de huidige wetgeving voldoende is om misbruik te voorkomen.” Zoals Rodrigo Fernandez (SOMO/Universiteit van Amsterdam) gedurende het Tax Seminar stelde: “Hoe groot moet de inkomstenderving van ontwikkelingslanden zijn, voordat Nederland het immoreel noemt?”

De Europese Commissie (EC) lijkt meer in beweging. In mei nam het Europese Parlement een resolutie aan waarin het oproept tot strengere maatregelen tegen belastingontwijking. De EC komt met voorstellen voor country-by-country reporting, waarbij bedrijven per land waar zij investeren, moeten rapporteren. McGauran: “Een goede ontwikkeling, al moeten we afwachten hoe effectief de definitieve regelgeving wordt. Een bizar voorbeeld; mogelijk wordt erin opgenomen, dat de nieuwe regelgeving niet van toepassing is als landelijke wetgeving stelt dat bepaalde betalingen niet openbaar mogen worden gemaakt. Let wel, in de EU-landen bestaat dergelijke landelijke wetgeving niet eens. Maar het biedt dus wel een sluiproute als de lidstaten die landelijke wetgeving gaan invoeren.”

Op internationaal niveau is een grotere rol voor het Tax Committee van de Verenigde Naties nodig. McGauran: “Een multilaterale aanpak van het belastingstelsel is cruciaal voor ontwikkelingslanden. Nu hebben ze in bilaterale belastingverdragen geen schijn van kans tegen het leger van onderhandelaars van OESO-landen. Juist het stelsel van bilaterale verdragen houdt belastingontwijking in stand. We maken ons sterk voor politieke initiatieven die de Verenigde Naties meer zeggenschap geven over international profit allocation.”

De deelnemers aan het seminar hebben hun wens uitgesproken om de samenwerking op onderzoek en lobby te versterken. SOMO gaat het komende jaar door middel van onderzoek en seminars op de universiteit hieraan bijdragen. Daarnaast ontwikkelt SOMO onderzoeksmethoden om tax een integraal onderdeel te maken van haar bedrijfsonderzoek.

Lees meer over Tax Justice Nederland(opens in new window) .