Complexe bedrijfsstructuren maken gebruik van uiteenlopende juridische principes en complexe toeleveringsketens om aansprakelijkheid te beperken en bedrijfsverantwoordelijkheid af te zwakken. Ze maken bijvoorbeeld gebruik van afzonderlijke rechtspersonen om aansprakelijkheid te vermijden, evenals uitbesteding en onderaanneming om de last van de bedrijfsverantwoordelijkheid naar derden te verschuiven.

Ons doel is ervoor te zorgen dat bedrijven wettelijk verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor de negatieve gevolgen van hun activiteiten in de hele waardeketen. We doen dit door een combinatie van onderzoek en belangenbehartiging.

Ons werk richt zich op toeleveringsketens, met name op het gebied van kleding, landbouw, elektronica en duurzame energie, en op gevallen waarin herstel en verantwoording worden belemmerd door complexe structuren, met name met betrekking tot de winning van natuurlijke hulpbronnen.

We richten ons ook op de manier waarop structuren van de digitale economie en bedrijfsvormen elkaar kruisen om nieuwe niveaus van complexiteit en extra mazen in de wet te creëren. SOMO ondersteunt strategische rechtszaken die de aansprakelijkheid van moederbedrijven kunnen bevorderen en hen verantwoordelijk kunnen maken voor toeleveringsketens en onderaannemers.

Verantwoordelijkheid binnen toeleveringsketens

Een organisatie met een complexe bedrijfsstructuur en meerdere dochterondernemingen, divisies of bedrijfseenheden werkt vaak op verschillende geografische locaties en met verschillende mate van autonomie. Dit kan ook leiden tot onzekere arbeidsomstandigheden en ongelijkheden verergeren, vooral bij kwetsbare werknemers zoals vrouwen, migranten, kinderen en inheemse volkeren.

Bij SOMO stellen we de rol van bedrijven aan de kaak bij het creëren en in stand houden van onzekere arbeidsomstandigheden en de uitbuiting van arbeid in verschillende sectoren. Ons werk ter bevordering van ‘hard law’-normen om complexe structuren te doorbreken, is gericht op het stimuleren van de aansprakelijkheid van bedrijven in de toeleveringsketen en de handhaving van bestaande rechten en regels door de overheid om fatsoenlijk werk voor iedereen te garanderen.

We helpen ook om rechtszaken aan te spannen of ondersteunen deze wanneer multinationale bedrijven er niet in slagen om werknemers in hun toeleveringsketens te ondersteunen. In 2020 spanden bijvoorbeeld meer dan 80 Kenianen een rechtszaak aan tegen de Britse agro-multinational Camellia, het moederbedrijf van Kakuzi.

Deze Keniaanse avocadoteler wordt beschuldigd van systematische mensenrechtenschendingen tegen arbeiders en dorpelingen op en rond zijn plantages, waaronder verkrachtingen en moorden. SOMO doet sinds 2016 onderzoek naar het bedrijf en hielp de rechtszaak naar het Verenigd Koninkrijk te brengen. De zaak eindigde in een schikking van 4,6 miljoen pond, inclusief betalingen aan de eisers en een bijdrage aan hun juridische kosten, een onafhankelijke beoordeling van de gevolgen voor de mensenrechten, en investeringen in gemeenschapsprojecten.

Door ons werk vragen we ook om betere toegang tot handelsinformatie via de douane van de EU, met als doel interventies van belanghebbenden met bedrijven en autoriteiten mogelijk te maken. Dit maakt het mogelijk om een transformatie van de waardeketens van bedrijven te stimuleren, waardoor meer respect voor mensenrechten en het milieu wordt bevorderd.

LegalNet – een krachtig strategisch hulpmiddel voor procesvoering

In 2022 introduceerde SOMO LegalNet – een innovatieve aanpak die strategische procesvoering wil inzetten als krachtig middel om de invloed van bedrijven aan te vechten. Het project richt zich primair op het aanpakken van lacunes in de bescherming van mensenrechten en arbeidsrechten door middel van strategische juridische acties. Hoewel individuele rechtszaken baanbrekende precedenten kunnen scheppen, leiden ze niet altijd tot een bredere systemische verandering, omdat er vaak herhaalde rechtszaken nodig zijn over vergelijkbare kwesties in verschillende contexten.

LegalNet wil een revolutie veroorzaken in strategische procesvoering door een netwerkbenadering te stimuleren die gebruik maakt van de expertise die maatschappelijke organisaties en advocaten in de afgelopen tien jaar hebben opgebouwd. De methodologie van het project bestaat uit het vormen van coalities rond specifieke mensenrechtenkwesties en het ontwerpen van multi-jurisdictionele, multi-procedurele processtrategieën die gericht zijn op gedeelde en strak omlijnde doelstellingen. De specifieke coalities implementeren deze strategieën vervolgens.

In december 2022 riep SOMO advocaten, activisten, onderzoekers en academici bijeen om de mogelijkheden te onderzoeken voor rechtszaken ter ondersteuning van gerechtigheid in de energietransitie. Tijdens deze bijeenkomst werden verschillende veelbelovende mogelijkheden voor gecoördineerde strategische procesvoering geïdentificeerd. Deze pogingen zullen de komende jaren gezamenlijk worden nagestreefd om gerechtigheid in de energiesector te bevorderen.

The Counter – nieuwe adviesbalie voor verantwoordingsplicht

In het afgelopen decennium is er een opmerkelijke toename geweest in de inspanningen van maatschappelijke organisaties wereldwijd om de buitensporige invloed van bedrijven aan te pakken. Of het nu gaat om het eisen voor compensatie voor milieuschade veroorzaakt door de olie- en gasindustrie, of om het pleiten voor betere arbeidsomstandigheden in de wereldwijde kledingsector, deze organisaties hebben actief bijgedragen aan de strijd.

We hebben de kloof gedeeltelijk gedicht door onze partners in het maatschappelijk middenveld gespecialiseerde gegevens en advies over bedrijfsstructuren en -financiën aan te bieden. We breiden onze inspanningen nu uit door een speciale ondersteuningsdienst voor maatschappelijke organisaties op te zetten via een gratis adviesbalie over verantwoordingsplicht van bedrijven, die is afgestemd op de specifieke behoeften van maatschappelijke organisaties en journalisten die het algemeen belang dienen.

Via deze dienstverlening willen we een verreikende impact hebben door wereldwijd talrijke campagnes van maatschappelijke organisaties en nieuwsberichten van algemeen belang te ondersteunen.