Ook Nederlands overheidsbeleid mogelijk doelwit miljoenenclaims

Nieuws

1 oktober 2013

Als het aan de Europese Unie ligt, kunnen Canadese en Amerikaanse bedrijven binnenkort de Nederlandse staat voor honderden miljoenen aanklagen voor beleid dat hun winstgevendheid dreigt te schaden.

De Europese Commissie onderhandelt op dit moment met Canada (CETA) en met de VS (TIPP) over vrijhandelsverdragen. Deze bevatten een clausule die het voor bedrijven mogelijk maakt overheden te dagen voor een internationaal tribunaal, als (voorgenomen) overheidsbeleid – ook van lagere overheden – een negatieve impact dreigt te hebben op toekomstige winstverwachtingen. En Canadese en Amerikaanse bedrijven zijn gewend naar de rechter te stappen.

Claims kunnen gaan over honderden miljoenen euro’s, die betaald moeten worden uit belastinggeld. In Roemenië bijvoorbeeld, bereidt een Canadees mijnbouwbedrijf op dit moment een claim voor van ongeveer drie miljard euro tegen de Roemeense overheid voor een onwelgevallige beleidsmaatregel. Zo’n claim afgezet tegen de zes miljard bezuinigingen waar de Nederlandse overheid nu voor staat, geeft aan hoe zwaar investeringsclaims kunnen drukken op overheidsbudgetten. Het vrijhandelsverdrag CETA zou ook grote olie- en gasbedrijven in staat stellen om regulering van schaliegaswinning in de EU aan te vallen. Een brievenbuskantoortje in Canada zou daarvoor al volstaan. Er is momenteel sprake van een explosie van schadeclaims op basis van investeringsverdragen, zo blijkt uit cijfers van de VN.

Creatieve advocaten

Internationale advocatenkantoren moedigen het aanspannen van arbitragezaken aan. Met de schadeclaims, die door tribunalen achter gesloten deuren worden toegekend, kunnen honderden miljoenen euro’s belastinggeld gemoeid zijn. De dreiging met claims kan zo gemakkelijk leiden tot het parkeren van beleid. Judith Merkies, Europarlementariër voor de PvdA: “Geschillenclausules worden opgenomen in verdragen om buitenlandse investeerders bescherming te bieden tegen ongelijke behandeling, plotselinge onteigening of nationalisering. Er is reden tot zorgen omdat investeerders de weg steeds beter weten te vinden naar deze clausules – ook bij verdragen tussen landen die zelf stabiele en goed functionerende rechtstaten hebben. Het gevaar is dat wetgevers uit angst voor megaclaims terughoudend worden in het opstellen van, bijvoorbeeld, milieuwetgeving.” Gus van Harten, investeringsexpert aan de Osgoode Hall Law School van de Canadese York University: “Advocaten weten zeer creatief gebruik te maken van dit systeem om tegemoet te komen aan de behoeften van hun zakelijke klanten. Er zijn zeer vermogende mensen over de hele wereld die profiteren van deze juridische creativiteit om geld te onttrekken aan publieke middelen.”

Claims tegen Nederland?

Voorheen waren het vooral ontwikkelingslanden die te maken kregen met investeringszaken aangespannen door Westerse multinationals. Maar investeringspatronen zijn aan het schuiven, en Europa wordt steeds meer ook een ontvanger van buitenlands investeringskapitaal. Europese landen krijgen nu al in toenemende mate te maken met investeringsgeschillen. Het Zweedse energieconcern Vattenfall, eigenaar van Nuon, heeft op basis van het Energy Charter Treaty een miljardenclaim neergelegd bij de Duitse regering, ter compensatie voor de Duitse beslissing om kernenergie uit te faseren. Ook de crisismaatregelen van landen als Griekenland zijn doelwit. Centraal- en Oost-Europese lidstaten hebben al langer te maken met claims, doorgaans via intra-EU bilaterale investeringsakkoorden – waarbij die van Nederland het meest worden gebruikt. Het lijkt slechts een kwestie van tijd voordat Nederland met zijn eerste claim te maken krijgt. In België loopt bijvoorbeeld al een investeringsgeschil, aangespannen door de Chinese verzekeraar Ping An rondom de redding van Fortis.

Discussie en debat hard nodig

Het huidige kader voor investeringsbescherming roept serieuze vragen op over de ruimte die nationale overheden overhouden voor het voeren van eigen beleid. De risico’s voor beleidsruimte en overheidsbudgetten verdienen een zwaarwegend politiek debat. TNI, SOMO, Both ENDS en Milieudefensie stellen dat Nederland moet zoeken naar een beter evenwicht tussen de belangen van investeerders en de regelgevende bevoegdheid van ontvangende landen als het gaat om volksgezondheid, veiligheid, het milieu en algemeen aanvaarde sociale en mensenrechten. Nederland zou binnen de EU niet moeten blijven aandringen op vergaande, ongeclausuleerde bescherming voor investeerders.

Uitnodiging

Op woensdag 2 oktober vindt van 12-14 uur in Den Haag een expert meeting plaats over investeringsverdragen.

Locatie: Nieuwspoort (Wandelganger 2), Lange Poten 10, Den Haag.

Sprekers zijn:

Nathalie Bernasconi-Osterwalder, hoofd van het Investeringsprogramma van het International Institute on Sustainable Development (videotoespraak),
Judith Merkies, Europarlementariër voor de PvdA en
Gus van Harten, expert op het gebied van internationaal investeringsrecht verbonden aan de Osgoode Hall Law School van de Canadese York University (via Skype).