Pfizer schikt in Trovan-zaak

Farmaceut Pfizer maakte donderdag bekend 53 miljoen euro neer te tellen om rechtszaken over een controversiële medicijnproef in Nigeria af te kopen. ‘Jammer dat Pfizer schuld blijft ontkennen’, zegt Annelies den Boer van Wemos, die de kwestie al geruime tijd volgt.

‘Jammer dat Pfizer ondanks de schikking schuld blijft ontkennen’, zegt Annelies den Boer van Wemos, een Nederlandse organisatie voor internationale gezondheidsvraagstukken. Wemos publiceerde dit en vorig jaar onderzoeken naar de ethiek van klinische studies in ontwikkelingslanden. Volgens Den Boer hebben Europese overheden te weinig aandacht voor de manier waarop deze studies worden opgezet. Wemos pleit voor een scherper toezicht en voor een intensievere medisch-ethische toetsing van onderzoeken in armere landen.

‘Het valt op dat van de zes bestuurszetels in het fonds voor de slachtoffers er drie door Pfizer worden bezet. We vragen ons af of daarmee onafhankelijkheid is gewaarborgd.’ De Wereldgezondheidsorganisatie had bij het fonds moeten worden betrokken, vindt Den Boer.

‘Ze vertelden ons niets over het medicijn, alleen dat ze de kinderen wilden helpen,’ aldus de vader van Anas. Anas is één van de kinderen die gratis medicijnen kreeg van het farmaceutische bedrijf Pfizer tijdens een uitbraak van meningitis (hersenvliesontsteking) in Kano (Nigeria) in 1996. Anas’ vader komt aan het woord in de documentaire Dying for Drugs uit 2003. Tijdens de uitbraak werden 115.000 mensen geïnfecteerd; 15.000 mensen stierven aan de ziekte.

Van de 200 Nigeriaanse kinderen die deelnamen aan een test met het experimentele antibioticum Trovan, stierven er elf. Anderen raakten verlamd of liepen een hersenbeschadiging op. Anas overleefde de epidemie, maar heeft nog elke dag pijn in zijn knie. De vraag is of dat een restverschijnsel van de meningitis is, of een bijwerking van het geneesmiddel.

In Dying for Drugs en uit onderzoek van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) blijkt dat Pfizer verzuimde om voorafgaand aan de test de ouders van de zieke kinderen om toestemming te vragen. Ook werd hen niet verteld dat het om een experimentele behandeling ging. Dat is des te kwalijker omdat een reguliere behandeling voorhanden was, en in dezelfde omgeving door noodhulporganisatie Artsen zonder Grenzen werd toegediend.

Goedkeuring van het onderzoeksprotocol door een medisch-ethische toetsingscommissie ontbrak eveneens. In Dying for Drugs wordt gesuggereerd dat Pfizer toestemmingsformulieren vervalste.
De Nigeriaanse regering diende in juli 2007 een aanklacht in tegen Pfizer. Het land eist 1,94 miljard euro aan schadevergoeding. Pfizer wijst alle beschuldigingen af. Het bedrijf zegt dat de studie op verantwoorde wijze is uitgevoerd en dat het medicijn levens heeft gered. De vereiste toestemming van de ouders zou, mondeling, via een lokale verpleegkundige zijn gekomen.
Een direct verband tussen het overlijden van de kinderen, de aandoeningen die ze kregen en hun deelname aan het onderzoek, is inderdaad niet bewezen. Wel is bekend dat het middel ernstige bijwerkingen heeft. Om die reden wordt het op dit moment binnen Europa niet gebruikt.