Roekeloos vertrek van Shell uit Nigerdelta

Shell mag zich niet terugtrekken uit de onshore olie-industrie in de Nigerdelta voordat het de verantwoordelijkheid neemt voor zijn giftige nalatenschap van vervuiling en de veilige ontmanteling van afgedankte olie-infrastructuur.

De oliegigant laat met petroleum vervuilde rivieren en beken en grote gebieden vervuild land achter, die het leven en levensonderhoud van miljoenen mensen in de Nigerdelta hebben verwoest. Shell beweert dat het schoon schip maakt, maar ons rapport ‘Selling Out Nigeria – Shell’s irresponsible divestment’ laat zien hoe oudere vervuiling een ernstig probleem blijft en hoe Shell de verantwoordelijkheid hiervoor probeert te ontlopen, ondanks de miljarden dollars die het aan de olie heeft verdiend. Het certificeringsproces dat Shell gebruikt om te beweren dat het olievervuiling heeft opgeruimd “vertoont ernstige gebreken en kan niet worden vertrouwd”.

Hoewel Shell lang heeft volgehouden dat veel van de vervuiling het gevolg is van oliediefstal en beschadiging van pijpleidingen – beweringen die sterk worden betwist – heeft dit geen invloed op zijn verantwoordelijkheid om schoon te maken. Volgens de Nigeriaanse wet moet Shell de olievervuiling opruimen, ongeacht de oorzaak. Dat heeft het bedrijf nagelaten.

De giftige erfenis van olievervuiling is al erg genoeg, maar het kan in de komende jaren nog erger worden; er ligt een enorme onbetaalde rekening voor de veilige ontmanteling van oude en vervallen olie-infrastructuur.

Shell’s ‘ultieme Houdini-act’

Verspreid over het landschap van de Nigerdelta liggen afgedankte pijpleidingen, boorputkoppen en andere olie-infrastructuur die een ramp in wording zijn. Alle olie-infrastructuur in Nigeria zal uiteindelijk veilig moeten worden ontmanteld, maar uit het onderzoek van SOMO blijkt dat Shell zijn activiteiten afstoot aan veel nieuw opgerichte bedrijven die niet over het geld of de bereidheid lijken te beschikken om dit te doen.

Er is een enorm gebrek aan transparantie rond de financiering van ontmanteling van olie-infrastructuur. Nigeria stelt wettelijke eisen aan bedrijven om geld opzij te zetten voor ontmanteling, maar er is geen manier om vast te stellen hoeveel geld bedrijven wel of niet opzij hebben gezet. De beschikbare indicatoren zijn zorgwekkend – onderzoekers konden geen bevestiging vinden dat Shell een fonds of fondsen heeft opgezet voor de ontmanteling infrastructuur behorend bij de olieconcessies (OML’s) die het heeft verkocht.

Shell heeft de ultieme Houdini-act uitgevoerd. De olie-industrie gaat haar laatste fase in. Of die fase nu 5 of 25 jaar duurt, Shell verkoopt zijn giftige bezittingen en zal er niet mee in zijn maag zitten als het doek valt. Shell heeft lang geprofiteerd van de oliewinning en daarmee de Nigerdelta tot een van de meest vervuilde plekken op aarde gemaakt, waardoor gemeenschappen nog lang na de levensduur van de industrie geconfronteerd worden met de verschrikkelijke gevolgen.

Shell is niet de enige internationale oliebedrijf dat de onshore Nigerdelta verlaat. Alle Europese en Amerikaanse oliemultinationals vertrekken. Het vertrek van Shell, al tientallen jaren de dominante speler met de grootste voetafdruk in de regio, heeft echter gevolgen voor grote delen van de Delta en duizenden gemeenschappen.

Shell mag niet zomaar weglopen uit dit schoolvoorbeeld van onrechtvaardige energietransitie. De mate waarin de olievervuiling, ontoereikende financiering voor ontmanteling en gebrekkige transparantie in Nigeria wordt aangepakt vormt een belangrijke lakmoesproef voor een rechtvaardige energietransitie overal ter wereld.

Een complex doolhof van investeerders en kopers

Ondanks de bewering van Shell dat het zijn activiteiten verantwoord afstoot en due diligence-onderzoek doet naar de nieuwe kopers, legt het rapport bloot dat Shell heeft verkocht aan nieuw opgerichte, veelal Nigeriaanse bedrijven die – in sommige gevallen – weinig voorstellen, een ondoorzichtige achtergrond hebben of complexe groepen binnenlandse en buitenlandse investeerders omvatten.

We ontdekten dat sommige van de nieuwe bedrijven simpelweg investeringsvehikels lijken te zijn, gesteund door geldschieters die geen interesse lijken te hebben in de situatie in de Nigerdelta en alleen zoveel mogelijk geld willen verdienen zolang het nog kan.

Sommige van de bedrijven die de olie-activa hebben gekocht, lijken zichzelf te hebben opgezet om Nigeria’s laatst overgebleven olierijkdom te ontginnen en zullen waarschijnlijk gewoon verdwijnen als de olie niet langer winstgevend is.

SOMO ontdekte ook dat Shell weliswaar zijn probleemactiva van de hand heeft gedaan, maar nog steeds financieel betrokken is bij veel van de nieuwe kopers. Shell heeft geld geleend aan verschillende van de nieuwe bedrijven en koopt de olie die ze produceren.

Er zijn niet alleen financiële banden. Bij de aankondiging van de verkoop van zijn Nigeriaanse dochteronderneming Shell Petroleum Development Company (SPDC) heeft Shell gezegd dat het een rol zal blijven spelen bij de ondersteuning van het beheer van de faciliteiten van de SPDC Joint Venture die een groot deel van het gas voor Nigeria LNG (NLNG) leveren. Shell heeft een belang van 25,6 procent in NLNG.

Nieuwe principes voor verantwoorde desinvestering uit olie en gas

De internationale oliemaatschappijen desinvesteren in versneld tempo – en het rapport benadrukt dat het proces ontoereikend is. Er zal geen ‘rechtvaardige energietransitie’ plaatsvinden onder dit regime.

Als reactie op de groeiende bezorgdheid over de manier waarop internationale oliemaatschappijen hun activiteiten in de Nigerdelta aan land afstoten, hebben maatschappelijke organisaties in de regio, waaronder het Stakeholder Democracy Network (SDN), nieuwe principes geformuleerd voor verantwoorde desinvestering van de olie- en gasindustrie.

De principes zouden helpen om een transparant proces te garanderen om de capaciteit van de nieuwe bedrijven te beoordelen, met zinvolle consultatie van gemeenschappen tijdens het gehele proces, en om milieuvervuiling en verslechterde, in onbruik geraakte infrastructuur aan te pakken.