SOMO in De Groene: De jaarverslagen van brievenbusfirma’s

In het kader van gelijkheid interviewde Jorie Horsthuis, journaliste van de Groene Amsterdammer, Ronald Gijsbertsen, Indra Römgens, Irene Schipper en Dick de Graaf. Aan de hand van een reis door de tijd schetst ze hoe SOMO al jarenlang een tegenwicht biedt aan de macht van multinationale ondernemingen.

Via Nederlandse brievenbusfirma’s ontduiken grote internationale bedrijven belasting. De Amsterdamse stichting Somo probeert daar al sinds 1973 iets tegen te doen. ‘We willen laten zien dat het ánders kan.’

‘Soms voel ik me net een detective. Die jaarverslagen stellen vaak niks voor, hooguit een paar pagina’s. Toch kun je daarin al informatie tegenkomen waarvan je denkt: hé, dit is verdacht.’ Het bureau van Indra Römgens ligt bezaaid met stapels papier, in het midden staan twee computerschermen. De jonge onderzoekster (29) opent de website van de Kamer van Koophandel. ‘Stap één is jaarverslagen opvragen en proberen de bedrijfsstructuur in kaart te brengen. Waar zit de moederonderneming, welke dochters heeft ze? Soms kun je alleen daar al dagen mee bezig zijn, en dan weet je nog niet of je alles hebt. Neem bijvoorbeeld Deutsche Bank, die heeft tienduizenden dochters. Zie dat maar eens goed in kaart te brengen.’

Römgens opent het jaarverslag van Eldorado Gold (Greece) BV, een Nederlandse dochter van een Canadees mijnbouwbedrijf dat gebieden exploiteert in Griekenland. Op de voorpagina staat een stempel met daarin handgeschreven de datum en een registratienummer. ‘Het eerste wat mij opvalt is het adres: Barbara ­Strozzilaan 101. Even intikken op Google en je ziet: de ­Zuidas, meerdere kantoren gevestigd op één adres. Grote kans dat we hier te maken hebben met een brievenbusfirma.’

Vluchtig scrollt ze door het jaarverslag, dat vijf pagina’s telt. ‘Op de balans staat meer dan vierhonderd miljoen euro. Best bijzonder toch, voor een bedrijf zonder medewerkers?’ In een Excel-sheet heeft ze alle relevante bedragen onder elkaar gezet, van verscheidene dochterondernemingen van het Canadese mijnbouw­bedrijf over de afgelopen vijf jaar. ‘De kunst is om de data en je kennis van het belastingbeleid met elkaar te combineren. Dan ontdek je dat de ene dochter geld leent aan de andere, en daar rente voor ontvangt – zonder daarvoor belasting te hoeven betalen. En je ziet: uiteindelijk belandt de winst op Barbados, waar opnieuw vrijwel geen belasting wordt geheven.’

Lees het hele artikel in De Groene(opens in new window) .