‘Speculatie zorgt voor buitensporig stijgende voedselprijzen’

De Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) heeft het rapport ‘Feeding the Financial Hype’ gepubliceerd. Het rapport laat zien dat er steeds meer bewijs is dat de sterk toegenomen speculatie op de derivatenmarkt voor agrarische grondstoffen zorgt voor buitensporig stijgende voedselprijzen. Vooral de allerarmsten, die tot 80% van hun inkomen moeten uitgeven aan voedsel, worden hierdoor geraakt. SOMO roept Europese overheden op het voorzorgsbeginsel te respecteren zoals is vastgelegd in het Lissabon-verdrag, besluitvaardig te handelen om financiële speculatie op de grondstofderivatenmarkten aan banden te leggen. Het Europees Parlement kan dit doen door de voorgestelde ‘Markets in Financial Instruments Directive and Regulation’ te versterken. Beperkte speculatie is welkom Agrarische derivatenmarkten stellen landbouw- en voedselverwerkende bedrijven in staat het risico van prijsschommelingen te verminderen. Dit is een belangrijke functie omdat op de landbouwmarkten prijzen sterk kunnen fluctueren.

Voedselderivatenmarkten spelen ook een belangrijke rol in prijsontdekking: de prijzen van ‘futures’ worden gebruikt bij het bepalen van de prijzen in de fysieke markt en bij het nemen van investeringsbeslissingen. Enige financiële speculatie is vaak welkom op de derivatenmarkt. Het kan de benodigde liquiditeit verschaffen waardoor het makkelijker wordt voor commerciële partijen om een handelspartner te vinden. Sterke toename In de afgelopen 10 jaar zijn echter speculatieve investeringen in de grondstofderivatenmarkten, inclusief derivaten van levensmiddelen, sterk toegenomen. Het totale vermogen, veelal belegd in derivaten, is binnen een decennium gegroeid van een verwaarloosbare hoeveelheid tot bijna 100 miljard dollar in 2005, en tot meer dan 400 miljard dollar op dit moment. Als gevolg hiervan zijn financiële speculanten nu de dominante partij in veel agrarische derivatenmarkten. Zij bezitten de meerderheid van de contracten, terwijl dit in 2000 maar 10 tot 20% was. Basis voor grote prijsschommelingen Financiële speculatie heeft eraan bijgedragen dat de prijs van voedingsmiddelen recordniveaus heeft bereikt in 2008 en 2011. Mensen in de allerarmste landen spenderen tot wel 80% van hun inkomen aan voedsel. Zij worden dan ook onevenredig hard geraakt, vooral in arme landen die sterk afhankelijk zijn van voedselimport en voedselhulp. Stijgende voedselprijzen zorgen daarmee rechtstreeks voor een toename van armoede en ondervoeding bij miljoenen mensen. Wereldvoedselmarkten worden ook beïnvloed door het toegenomen gebruik van gewassen voor de productie van energie, extreme weersomstandigheden en een sterke stijging van de vraag. Vele studies tonen echter aan dat de toegenomen financiële investeringen in grondstofderivaten in grote mate bijdragen aan onvoorspelbare prijsschommelingen. Meer transparantie SOMO doet een beroep op de Europese regeringen om slagvaardig te handelen en financiële speculatie op de grondstofderivatenmarkten terug te brengen naar het niveau van
vóór het jaar 2000. Hiertoe kan het voorzorgsprincipe, zoals vastgelegd in het Verdrag van Lissabon, worden gebruikt. Over de nieuwe wetgeving op derivatenmarkten wordt in 2011 en 2012 besloten. Wat gereguleerd moet worden is niet alleen het vergroten van de transparantie op de fysieke voedselmarkt en voedselderivatenmarkt, maar ook het vergroten van de capaciteit en expertise van de regelgevende instanties en supervisoren die de handelsinformatie moeten verwerken. Nieuwe regels zouden het aantal speculanten op de derivatenmarkt moeten verminderen. Een belasting op financiële transacties zou speculatie nog verder kunnen verminderen. Het rapport ‘Feeding the Financial Hype’ is te vinden op de website van SOMO.