Transparantie en goed onderzoek geven claims van bedrijven geen kans

Een beschuldiging van onvoldoende wederhoor, een poging tot smaad en brieven van advocatenkantoren waarin wordt gedreigd met rechtszaken. De laatste twee jaar wordt SOMO vaker geconfronteerd met juridische claims van bedrijven naar aanleiding van haar onderzoeken. In de meeste gevallen blijft het na een stevige inhoudelijke reactie van SOMO slechts bij dreigementen. Deze zomer kwam het tot een rechtszaak, waarbij de beschuldigingen tegen SOMO’s opdrachtgever door de rechter ongegrond werden verklaard.

‘Wij willen transparant zijn over ons onderzoek, wederhoorprocedures en eventuele klachten”, stelt SOMO-directeur Ronald Gijsbertsen. “Er staan soms grote belangen op het spel bij kritisch onderzoek.”

Rechtzaak juni 2012

Zoals gebruikelijk bij onderzoeken waarin bedrijven worden aangesproken op misstanden, had senior onderzoeker Joseph Wilde-Ramsing de concept-bevindingen over de economische en gezondheidseffecten van de kolencentrales van energieproducent Enel naar het Italiaanse hoofdkantoor gestuurd voor een review.

“Soms komen bedrijven met een nuance of actuele gegevens die nog niet openbaar zijn en dat versterkt ons onderzoek. Wij proberen bovendien altijd de reactie van de bedrijven te verwerken in ons eindrapport.”

Nadat de review-termijn van twee weken was verstreken en hij nog eens een herinnering had verstuurd, zag Joseph Wilde-Ramsing zichzelf ineens op een ochtend terug in een conference-call tegenover vier Italiaanse vertegenwoordigers van Enel die een uur lang vooral door elkaar heen praatten. De waarschuwing dat SOMO deze bevindingen echt niet mocht publiceren, ontging Joseph Wilde-Ramsing niet. Maar op de vraag of zij zelf berekeningen hadden die de gerapporteerde conclusies tegenspraken, bleef het stil. De Italianen realiseerden zich dat ze tegen SOMO geen zaak hadden. En in de rechtszaak die vervolgens kwam tegen SOMO’s opdrachtgever Greenpeace Italië, haalde Enel bakzeil.

Gedragscode

“SOMO publiceert kritisch onderzoek met een maatschappelijke relevantie”, zegt Ronald Gijsbertsen. “Het moet gaan om de feiten in het onderzoek en we willen ons niet daarvan laten afleiden door misverstanden of fouten. Wij verwachten transparantie van bedrijven, dus moeten we zelf ook transparant zijn. Onze gedragscode stelt onder meer dat wij open zijn over het doel van het onderzoek, over de financiering en over wat we met de resultaten gaan doen.”

Als een onderzoek in een afrondende fase komt, treedt een review en controleprocedure in werking.

Ronald Gijsbertsen: “Wij doen altijd al een interne review, waarbij een collega bevindingen checkt. Waar nodig voor specifieke kennis schakelen we een externe deskundige partij in, zoals bijvoorbeeld een hoogleraar. Momenteel laten we bij een lopend onderzoek bovendien al een advocaat en fiscalist meelezen.”

Concept-rapport naar bedrijven

SOMO voelt inmiddels goed aan wanneer een onderzoek tot ophef kan leiden. Vaak zijn bedrijven al van het onderzoek op de hoogte gesteld. Als een bedrijf ergens van wordt beschuldigd, krijgt dat bedrijf het concept-rapport toegestuurd voor een reactie. “

Dan begint het traineren en frustreren van het onderzoek door bedrijven met klachten en brieven van advocaten”, zegt Gijsbertsen. “Het is een aanslag op de tijd en energie van staf en onderzoekers. Maar uiteindelijk zorgen transparantie en goed onderzoek ervoor dat juridische dreigementen steeds worden ingetrokken of ongegrond verklaard.”