Trek de stekker uit het Energy Charter Treaty

Geplaatst in categorie:

Opinie

Geschreven door:

Geschreven door: Bart-Jaap Verbeek

Geschreven door: Marjan Minnesma

Geschreven door: Faiza Oulahsen

Geschreven door: Peer de Rijk

Gepubliceerd op: 28 september 2021

Door Marjan Minnesma (Urgenda), Faiza Oulahsen (Greenpeace), Peer de Rijk (Milieudefensie) en Bart-Jaap Verbeek (SOMO)

Het Europese Hof van Justitie oordeelde begin deze maand dat binnen de EU geen gebruik kan worden gemaakt van de Energy Charter Treaty. Bedrijven gebruiken dit verdrag om staten aan te klagen die klimaatmaatregelen nemen. Het Duitse RWE doet dat momenteel: het bedrijf wil 1,4 miljard euro van de Nederlandse staat, omdat het zijn kolencentrale in de Eemshaven eerder moet sluiten. Energiebedrijf Uniper heeft ook een miljoenenclaim bij Nederland ingediend, omdat zijn kolencentrale op de Maasvlakte eerder dicht moet. Maar die claims kunnen door de bevinding van het Europese Hof nu naar de prullenbak.

Het Energy Charter Treaty (ECT) werd na de val van het communisme in het leven geroepen om het voor West-Europese investeerders makkelijker te maken om in Oost-Europese en Centraal-Aziatische landen te investeren. Net als andere investeringsverdragen bevat het ECT de controversiële ISDS-clausule, het investor state dispute settlement. Met dit mechisme kunnen bedrijven nationale rechtbanken omzeilen om miljarden aan schadevergoedingen te claimen als hun winsten in het gedrang komen. Dat gebeurt nu in Nederland. Met het besluit om kolencentrales te sluiten, probeert de regering te voldoen aan het Urgenda-vonnis en het doel van Parijs om de opwarming onder de 1.5°C te houden . Maar Uniper en RWE grepen de maatregel aan om miljarden aan schadevergoeding van Nederland te eisen. En dat terwijl ze het uitfaseren van kolen al van mijlenver hadden kunnen zien aankomen, en ze desondanks besloten om in 2015 en 2016 nieuwe kolencentrales te openen.

Een ISDS-claim indienen kan alleen bij een speciaal tribunaal, met arbiters die per zaak worden aangewezen. Er is veel kritiek op deze arbitrage-tribunalen: er zou sprake zijn van belangenverstrengeling en er is een groot gebrek aan tranparantie. Bovendien zijn de schadevergoedingen die onder dit systeem worden toegekend veel hoger dan doorgaans onder Nederlands of Europees recht mogelijk is.

De recente uitspraak van het Europese Hof sluit aan bij het zogenaamde Achmea-arrest uit 2018. Daarin werd vastgesteld dat arbitrage tussen investeerders en staten op basis van bilaterale EU-investeringsverdragen onverenigbaar is met het bredere EU-recht. Het besluit van deze maand gaat nog een stap verder door specifiek het ECT te benoemen. Daarmee geeft het Hof ook een sterk signaal af aan RWE en Uniper: ze hadden hun claims nooit mogen indienen.

Maar RWE zei in de Duitse pers(opens in new window) dat ze er van uit gaan dat de uitspraak van het Hof ‘geen rechtstreekse gevolgen zal hebben voor de gestartte ISDS-procedure’. Ook hebben arbiters die bij andere ISDS-zaken betrokken zijn, gesteld dat ze zich niet hoeven te houden aan de uitspraken van het Europese Hof.

Als RWE en Uniper daadwerkelijk zelf aan de klimaatmaatregelen willen bijdragen, dan trekken ze hun juridische acties terug. Met hun gedrag maken ze een energietransitie niet alleen duurder, ze vertragen ook en zetten overheden onder druk om niet dat te doen wat nu nodig is in het licht van de urgente klimaatproblematiek. In plaats van zichzelf op een zinvolle manier om te vormen, zijn RWE en Uniper achter de schermen bezig om zoveel mogelijk overheidsgeld te krijgen voor hun vervuilende investeringen.

Deze week wordt er weer onderhandeld over de hervormingen van het ECT, maar tot nu toe hebben deze inspanningen nauwelijks tot wezenlijke verbeteringen geleid. Verschillende landen, waaronder Griekenland, Spanje, Polen en Frankrijk willen van het ECT af, inclusief de zogenaamde sunset clause waarmee bedrijven na afloop van het verdrag nóg twintig jaar claims kunnen indienen. Door zich aan te sluiten bij een groeiende groep EU-landen en uit het ECT te stappen voorkomt Nederland dat noodzakelijke besluiten tegen klimaatverandering, en de uitvoering van het Urgenda-vonnis, niet langer worden gegijzeld door energiebedrijven met hun peperdure schadeclaims en de rekening van de energietransitie niet nog verder bij de belastingbetaler wordt neergelegd. Inmiddels hebben ruim 1 miljoen Europese burgers een petitie getekend tegen het verdrag, welke op dinsdag is/wordt overhandigd aan leden van de Tweede Kamer. Een overheid die daadwerkelijk voortvarend met haar klimaatambities aan de slag wil zou zich van het ECT-juk moeten bevrijden.

Dit opinieartikel verscheen op 28 september 2021 in het Financieele Dagblad(opens in new window)

Geplaatst in categorie:

Opinie

Geschreven door:

Geschreven door: Bart-Jaap Verbeek

Geschreven door: Marjan Minnesma

Geschreven door: Faiza Oulahsen

Geschreven door: Peer de Rijk

Gepubliceerd op: 28 september 2021