Verantwoord ondernemen in conflictgebieden

De International Dialogue on Peacebuilding and Statebuilding (internationale dialoog inzake vredesopbouw en staatsvorming) lanceert deze week officieel de brochure ‘International Standards for Responsible Business in Conflict Affected and Fragile environments’. De brochure biedt een kort en bondig overzicht van de voornaamste standaarden die bedrijven kunnen ondersteunen bij verantwoord ondernemen in conflictgebieden.

Bedrijven die actief zijn in conflictgebieden lopen het risico dat ze verkeerde beslissingen nemen en de spanningen die oorspronkelijk ten grondslag lagen aan het conflict handhaven. Maar door de juiste beslissingen te nemen, kunnen ze gebieden juist helpen om het conflict de rug toe te keren en zo duurzame vrede stimuleren. Zo werd een Brits bedrijf dat handelt in coltan en cassiteriet in de Democratische Republiek Congo (DRC)(opens in new window) door maatschappelijke groeperingen ervan beschuldigd dat het de OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen niet hanteerde. Het bedrijf maakte illegale belastingbetalingen aan een gewapende rebellengroep met een gedocumenteerd verleden van ernstige mensenrechtenschendingen. Bovendien kocht het mineralen van mijnen in DRC die gebruik maken van kinder- en dwangarbeid. Hoe kunnen dergelijke bedrijven de juiste keuzes maken? Welke internationale standaarden en richtlijnen kunnen bedrijven helpen bijdragen aan een vreedzame ontwikkeling?

Een overvloed aan standaarden en richtlijnen

Er is in de afgelopen 15 jaar een overvloed aan internationaal geaccepteerde standaarden en richtlijnen voor ondernemen en mensenrechten ontwikkeld. Het hoogtepunt werd bereikt met de aanname van de VN-richtlijnen met betrekking tot bedrijven en mensenrechten(opens in new window) in 2011. Veel van deze standaarden zijn gericht op conflictgebieden, zoals de Voluntary Principles on Security and Human Rights(opens in new window) en de OESO-richtlijnen voor verantwoorde handel in mineralen uit conflictgebieden(opens in new window) . Toch hebben overheden, maatschappelijke spelers, lokale bedrijven en bedrijfsverenigingen vaak slechts beperkt toegang tot gebruiksvriendelijke informatie over internationale standaarden. Bovendien zijn er flinke uitdagingen in het toepassen van de verschillende standaarden. Dit blijkt uit het feit dat er bij multinationals weinig verbeteringen op het gebied van mensenrechtenschendingen zijn geconstateerd.

Allereerst zijn bedrijven vaak nauwelijks op de hoogte van het bestaan van de verschillende richtlijnen. Daarnaast missen sommige bedrijven de verantwoordelijkheid of capaciteit om de internationale standaarden op operationeel niveau toe te passen. Dit geldt vooral voor kleine en middelgrote bedrijven, zelfs wanneer ze zich hebben toegelegd op het naleven van de standaarden. Zonder faciliterende omgeving kan het in conflictgebieden lastig zijn om aan de verantwoordelijkheden te voldoen. Andere bedrijven opereren zonder dat ze tot verantwoording worden geroepen. De meeste internationale standaarden voor verantwoord ondernemen zijn vrijwillig en verplichten bedrijven of overheden niet om ze toe te passen. Bovendien bieden bestaande richtlijnen en principes niet altijd de mogelijkheid om bedrijven op misstanden of schade aan te spreken. Er zijn – met uitzondering van de OESO-richtlijnen(opens in new window) en IFC Performance Standards(opens in new window) – slechts enkele standaarden die gepaard gaan met buitengerechtelijke klachtenprocedures. Hierdoor worden bedrijven (en dan hoofdzakelijk in moeilijke omstandigheden) nauwelijks gestimuleerd om de internationale standaarden toe te passen, wat de effectiviteit en geloofwaardigheid ervan ondermijnt.

Gebruiksvriendelijke brochure

In dit kader besloot de ‘International Dialogue on Peacebuilding and Statebuilding’ (een samenwerking tussen overheden die te maken hebben met conflict en kwetsbaarheid, geldschieters en maatschappelijke organisaties die is gehuisvest binnen de OESO) samen te werken met SOMO in de ontwikkeling van een gebruiksvriendelijke brochure. De brochure biedt een overzicht van de standaarden die het meest relevant zijn in conflictgebieden, gebaseerd op de kernprincipes van de New Deal voor fragiele staten. De New Deal werd bepleit door de ‘International Dialogue’ en is in 2011 getekend door veertig landen en organisaties. De brochure functioneert als gids voor effectief engagement in conflictgebieden en biedt bedrijven instrumenten om met de oorsprong van het conflict om te gaan en duurzame vrede te bevorderen. Het creëren van een economische basis voor vrede is de spil van de New Deal. De New Deal erkent hiermee de cruciale rol die de private sector kan spelen in het bevorderen van vrede middels het toepassen van verantwoorde bedrijfsvoering.

Men hoopt dat de brochure een belangrijke rol zal spelen in het overwinnen van de eerder genoemde uitdagingen en dat bedrijven erdoor worden aangemoedigd om de beschikbare standaarden toe te passen en bij te dragen aan duurzame vrede. Want het is vooral in conflictgebieden belangrijk dat bedrijven zich extra inzetten om ‘kwaad doen’ te voorkomen en op een conflictgevoelige manier te opereren.

De brochure International Standards for responsible business in conflict-affected and fragile environments(opens in new window) wordt vandaag gelanceerd vanuit het OESO Conference Centre in Parijs.