Vrijdag gingen wereldwijd websites van burgerbewegingen en NGO’s op zwart. Uit protest en solidariteit. Protest tegen de afnemende mogelijkheden om als actieve burger of organisatie je stem te laten horen, je te verenigen of vreedzaam te betogen.
Ons protest is nodig. De afgelopen jaren is een offensief gaande om deze vrijheden en mensenrechten in te perken. Steeds vaker gaat dit inperken gepaard met geweld. In 2016 werden 281 activisten en mensenrechtenverdedigers vermoord, simpelweg omdat ze opkwamen voor de rechten van hun gemeenschap. Een daarvan, Berta Cáceres uit Honduras, kreeg ook in Nederland grote bekendheid, omdat de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO investeerde in het project waartegen Cáceres protesteerde.
Wij werken overal ter wereld met mensen zoals Cáceres die voor hun rechten opkomen met gevaar voor eigen leven. Van Nicaragua tot Nigeria en van Myanmar tot Mozambique. En afgelopen donderdag bleek in Oeganda weer hoe de vrijheid van meningsuiting onder druk kan komen te staan als een activist of mensenrechtenorganisatie zich uitspreekt tegen de plannen van de overheid in. Het kantoor van ActionAid (opens in new window) Oeganda werd overvallen door de politie, personeel werd vastgehouden en verhoord, hun sociale media afgesloten en telefoons en laptops in beslag genomen. Naast maatschappelijke organisaties worden ook studenten en burgers op dit moment hard aangepakt wanneer zij zich uitspreken tegen het wetsvoorstel om de leeftijdsgrens voor het presidentschap te schrappen.
Wat hebben wij in Nederland hiermee te maken? Nederlandse bedrijven investeren, bouwen, handelen in deze landen, vaak met directe financiële en diplomatieke steun van onze eigen overheid. Onze aanwezigheid in al die landen maakt dat we er ook een bijdrage kunnen leveren aan een open en veilig publiek debat. Zo was het deze week heel belangrijk dat de Nederlandse overheid zich samen met EU lidstaten uitsprak tegen de schendingen in Oeganda. De vele Nederlandse bedrijven die in Oeganda investeren dienen ook zeker te stellen dat zij niet – direct of indirect – bijdragen aan de inperking van mensenrechten. Dat is niet alleen een morele plicht; we hebben internationaal afspraken gemaakt waar we ons aan dienen te houden.
Nederland kan en moet actief een bijdrage leveren aan het beëindigen van de toenemende wetteloosheid, bedreigingen en moorden op mensen die opkomen voor hun burgerrechten. Het nieuwe kabinet moet lokale en internationale initiatieven blijven steunen die zich inzetten voor mensenrechtenverdedigers die de negatieve impact van bedrijven aankaarten. Daarnaast moet ze serieus werk maken van het toepassen van de UN Guiding Principles on Business and Human Rights, die heldere richtlijnen geven aan bedrijven die over de eigen grenzen heen ondernemen.
Doen we dat niet, laten we niet alleen kansen liggen om mensen wereldwijd in veiligheid hun stem te laten horen, maar lopen we ook een groot risico om medeplichtig te zijn aan het schenden van mensenrechten.
Namens ActionAid, Both ENDS en SOMO
